Δεν θα σταθώ στο τι έγινε ούτε στο τι δεν έγινε στο Μάτι. Ούτε και στο γεγονός πως κάποιοι πολιτικοί και κάποιοι αυτοδιοικητικοί παραδέχονται ευθαρσώς πως, αν και πολιτικά υπεύθυνοι, δεν έχουν κάνει τίποτα για την προστασία της πόλης τους από φωτιά, πλημμύρα ή σεισμό.

Ως πατέρας, ως Μηχανικός, ως άνθρωπος, δεν μπορώ να δεχθώ ότι δεν θα κάνουμε από σήμερα τα πάντα για να μην ξαναζήσει κανένας συμπολίτης μας, κανένα παιδί, ανάλογες καταστάσεις.

Η διαχείριση τέτοιων γεγονότων δε μπορεί να παραμείνει τυχαία. Και το λέω αυτό γιατί έτσι φαίνεται να δουλεύει και αυτό στην Ελλάδα, όπως πολλά άλλα. Τόσο η πυρκαγιά στο Μάτι, όπως και οι πλημμύρες στη Μάνδρα αλλά και η πετρελαιοκηλίδα στον Σαρωνικό δείχνουν να αντιμετωπίστηκαν μόνο από φιλότιμο και τον ηρωισμό κάποιων. Μα κανένας προγραμματισμός, καμία συντονισμένη ενέργεια, λένε πολλοί; Τι πρέπει να γίνει λοιπόν από εδώ και πέρα;

Η εξέλιξη της Διαχείρισης Ρίσκων

Η ανάγκη διαχείρισης ρίσκων υπήρχε διαχρονικά, όμως τα τελευταία χρόνια έχει αναχθεί σε επιστήμη. Από την “γραμμή Plimsoll” 100 χρόνια πριν,  που έδειχνε το επίπεδο του φορτίου το οποίο ένα πλοίο μπορούσε να μεταφέρει με ασφάλεια χωρίς να είναι υπέρβαρο, μέχρι σήμερα, η διαχείριση ρίσκων έχει προοδεύσει.

Μία από τις πρώτες εμφανίσεις της Διαχείρισης Ρίσκων ήταν στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του 1950, από την αγορά των υπηρεσιών ασφάλισης. Τότε ήταν που το κόστος της ασφαλιστικής κάλυψης είχε γίνει απαγορευτικό και το εύρος των ασφαλιζόμενων περιπτώσεων περιορισμένο. Αυτό το γεγονός είχε ως αποτέλεσμα να στραφεί η προσοχή στην ποιότητα προστασίας των ιδιοκτησιών, στα πρότυπα υγιεινής και ασφάλειας, σε θέματα αστικής ευθύνης προϊόντων κτλ. Στις επόμενες δεκαετίες άρχισαν να αναπτύσσονται εργαλεία και τεχνικές διαχείρισης ρίσκων, έκτακτων αναγκών, αποκατάστασης καταστροφών κ.α. καθώς σε διάφορους τομείς όπως η οικονομία, η διαχείριση έργων, η εταιρική διακυβέρνηση.

Έτσι έχει αναπτυχθεί μία ολόκληρη επιστήμη, αυτή της διαχείρισης ρίσκων, με χιλιάδες επαγγελματίες στην Ευρώπη και στον κόσμο. Σήμερα υπάρχουν πλέον αρκετά πρότυπα για την διαχείριση ρίσκων όπως τα ISO 31000:2018, BS 31100, COSO ERM, CoCo, κ.α. με το ISO 31000:2018 να είναι το παγκοσμίως αποδεκτό. 

Ως ρίσκο ορίζεται κατά το ISO 31000 “η επίδραση της αβεβαιότητας σε αντικείμενα. Σημειώστε πως η επίδραση μπορεί να είναι θετική, αρνητική, ή μία απόκλιση από την αναμενόμενη. Επίσης το ρίσκο περιγράφεται συχνά από ένα συμβάν, μία αλλαγή στις περιστάσεις ή ως μία συνέπεια” ενώ αντίστοιχα ως Διαχείριση ρίσκων ορίζονται «οι συντονισμένες δραστηριότητες για την διεύθυνση και τον έλεγχο ενός οργανισμού όσον αφορά το ρίσκο».

Τα ρίσκα κατατάσσονται στις παρακάτω τέσσερις κατηγορίες:

• Ρίσκα συμμόρφωσης, είναι τα ρίσκα που σχετίζονται με την διαχείριση υποχρεώσεων (νομικών, κτλ.)

• Επικίνδυνα ρίσκα, είναι τα ρίσκα που σχετίζονται με την διαχείριση κινδύνων. Οι επιπτώσεις των επικίνδυνων ρίσκων πρέπει να μετριάζονται.

• Ρίσκα ελέγχου, είναι τα ρίσκα που σχετίζονται με την διαχείριση της αβεβαιότητας.

• Ρίσκα ευκαιριών, είναι τα ρίσκα που σχετίζονται με οφέλη ευκαιριών.

Η βασική μεθοδολογία διαχείρισης ρίσκων

Η διαχείριση ρίσκων έχει καλά εδραιωμένα στάδια τα οποία διαμορφώνουν μία διαδικασία διαχείρισής τους. Από το πρώτα βήματα, που είναι η αναγνώριση των κινδύνων και η κατάταξή τους ανάλογα με την πιθανότητα να συμβούν και το μέγεθος των επιπτώσεών τους, μέχρι την αναθεώρηση και παρακολούθηση όλων των κινδύνων και των διαδικασιών, η διαχείριση ρίσκων μπορεί να βελτιώσει τη διαχείριση των κύριων διαδικασιών ενός οργανισμού διασφαλίζοντας πως όλα τα κύρια σημεία αναλύονται, παρακολουθούνται και αναθεωρούνται.

Η διαχείριση ρίσκων περιλαμβάνει θέματα επικινδυνότητας, αβεβαιότητας και ευκαιριών.  Κίνδυνοι πυρκαγιάς – όπως τα τελευταία περιστατικά στο Μάτι - οφείλουν να αντιμετωπίζονται με την διαδικασία αυτή.

Η πρωτοβουλία ενός οργανισμού να ενσωματώσει την διαχείριση ρίσκων στην ευρύτερη κουλτούρα διαχείρισής του, διασφαλίζει καλύτερες στρατηγικές αποφάσεις, αποτελεσματικές και αποδοτικές εσωτερικές διεργασίες, διασφάλιση και συμμόρφωση με νόμους, κανόνες και επιτακτικές υποχρεώσεις του οργανισμού.

Οι οργανισμοί που την εφαρμόζουν προσθέτουν υπεραξία καθώς οι δραστηριότητες διαχείρισης ρίσκων σχεδιάζονται, ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και να μειώνεται η μεταβλητότητα και η αβεβαιότητα του αποτελέσματος. 

Για να επιτευχθεί το μέγιστο όφελος από τη διαχείριση ρίσκων, οι οργανισμοί πρέπει να εστιάσουν στον έλεγχο των απωλειών. Ο έλεγχος των απωλειών είναι ένας συνδυασμός πρόληψης απωλειών, μείωσης ζημιών και περιορισμού του κόστους. 

Η Διαχείριση Ρίσκων την Ελλάδα

Και ενώ έχει αναπτυχθεί μία ολόκληρη επιστήμη, αυτή της διαχείρισης ρίσκων, με χιλιάδες επαγγελματίες στην Ευρώπη και στον κόσμο, η απουσία της  Ελλάδας είναι χαρακτηριστική. Αυτό το επιβεβαιώνει και ο χάρτης των μελών της Ομοσπονδίας των Ευρωπαϊκών Συλλόγων Διαχείρισης Ρίσκων. 

Εικ.1: Χάρτης των μελών της Ομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συλλόγων Διαχείρισης Ρίσκων

Αν και σχετικά πρόσφατα, με το έγγραφο 3752/25-5-2018 η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας απέστειλε το «Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών» σε όλους του εμπλεκόμενους φορείς εν τέλει αυτό δείχνει να μην φτάνει. Και δεν φτάνει, γιατί κάποιοι αρμόδιοι φορείς δεν το έχουν λάβει σοβαρά υπόψη.

Είναι καιρός πια πολιτεία, οργανισμοί, επιχειρήσεις να αναπτύξουν εσωτερικά μία κουλτούρα διαχείρισης ρίσκων. Εφαρμόζοντας καταρχάς τις αρχές του ISO 31000, η συνεχής ανάλυση, παρακολούθηση και αναθεώρηση των ρίσκων θα προετοιμάσει όλους τους εμπλεκόμενους για την επιχειρησιακή ετοιμότητα και αποδοτικότητα που απαιτείται, όταν προκύψει ο όποιος κίνδυνος ή ρίσκο γενικότερα. 

Και επειδή κάποιοι θα μιλήσουν για το κόστος, θα πρέπει να αναφέρουμε πως σε σχέση με το κόστος της ανθρώπινης ζωής αλλά και τα τόσα κονδύλια που δίνει η Πολιτεία για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, το κόστος για την ανάπτυξη ενός συστήματος Διαχείρισης Ρίσκων, ανά Δήμο, είναι μηδαμινό. Όπως μηδαμινό είναι και το κόστος δημιουργίας κέντρων (θαλάμων) επιχειρήσεων αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων ανά Δήμο. 

Και αυτό ελπίζουμε και απαιτούμε να γίνει από σήμερα. Έτσι ώστε να μην αναρωτιόμαστε πάλι μόλις γίνει η «στραβή στην βάρδια μας», ποιος πρέπει να κάνει τι. Ποτέ ξανά δεν πρέπει να βιώσει ανθρώπινη ψυχή αντίστοιχη τραγωδία.

* Ο Νικόλαος Ηλ. Παπαγεωργίου είναι Πρόεδρος Τεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Η/Υ, Διπλωματούχος Α.Π.Θ.