Τις προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο Κάθετος Διάδρομος για να αποκτήσει εμπορική υπόσταση ανέδειξαν τα αποτελέσματα των τριών χθεσινών δημοπρασιών δέσμευσης δυναμικότητας για τη μεταφορά αμερικανικού LNG από την Ελλάδα στην Ουκρανία. Στις τρεις δημοπρασίες που πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα για τα προϊόντα Root 1 (για αέριο που εισέρχεται στο σύστημα μέσω της Ρεβυθούσας), Root 2 (για αέριο που εισέρχεται στο σύστημα μέσω του FSRU Aλεξανδρούπολης) και Root 3 (αέριο μέσω Tap) με προορισμό την αγορά της Ουκρανίας και την κάλυψη αναγκών τον Ιανουάριο, δεν εμφανίστηκε κανένας ενδιαφερόμενος.

Aξιοσημείωτη είναι και η απουσία της ΔΕΠΑ, η οποία υπέγραψε προσφάτως MOU με την ουκρανική Naftogaz για την προμήθεια φυσικού αερίου της Ουκρανίας την περίοδο Δεκεμβρίου 2025 - Μαρτίου 2026. Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας στην προηγούμενη δημοπρασία για το προϊόν Root1 με αφετηρία τη Ρεβυθούσα η ΔΕΠΑ είχε δεσμεύσει το 80% των συνολικών ποσοτήτων που διατέθηκαν για τον μήνα Δεκέμβριο, ενώ το «παρών» είχαν «δώσει» επίσης η ουκρανική DTEK και η ελβετική AXPO.

Ο Κάθετος Διάδρομος, τον οποίο οι ΗΠΑ έχουν αναγνωρίσει ως τη βασική οδό για τη διέλευση του αμερικανικού LNG από τους τερματικούς σταθμούς της Ελλάδας στην Ουκρανία και τις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, είναι ακριβότερη διαδρομή σε σχέση με άλλες. Αέριο από την Ουγγαρία, τη Λιθουανία, την Κροατία, την Πολωνία και – μέσω αυτής– τη Γερμανία μπορεί να φτάνει σε χαμηλότερες τιμές στην αγορά της Ουκρανίας λόγω γεωγραφικής εγγύτητας. Ηδη η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν δεσμεύσει ποσότητες 3,6 δισ. κ.μ. αερίου από τα 4 δισ. κ.μ. που έχει ανάγκη για τον φετινό χειμώνα η Ουκρανία (μέχρι και τον Μάρτιο του 2026) και δεν βλέπουν με καλό μάτι τον Κάθετο Διάδρομο που ανοίγει τον δρόμο σε ανταγωνιστές από τον Νότο, όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Ρουμανία.

Μέχρι και την περασμένη Παρασκευή οι προγραμματισμένες για τη Δευτέρα (χθες) δημοπρασίες ήταν ουσιαστικά στον αέρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού (Dgcomp) διερευνούσε καταγγελίες που είχαν υποβάλει traders για τις εκπτώσεις στα τέλη διέλευσης, στις οποίες προχώρησαν οι διαχειριστές των συστημάτων που εμπλέκονται στον Κάθετο Διάδρομο, με αποτέλεσμα οι ρυθμιστικές αρχές των αντίστοιχων χωρών (μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας) να μην μπορούν να προχωρήσουν στην έγκριση των νέων προϊόντων για τις δημοπρασίες. H έκπτωση που προσφέρουν ο ΔΕΣΦΑ και η Bulgartransgaz διαμορφώνεται στο 25%, για τη ρουμανική Transgaz και τη μολδαβική Vestmoltransgaz φτάνει στο 50%, ενώ για την ουκρανική Ukraine LLC και τον ICGB ανέρχεται στο 45%.

Η στάση της Dgcomp προκάλεσε την παρέμβαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου στο συμβούλιο υπουργών Ενέργειας την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες, o oποίος ζήτησε πιο ξεκάθαρη στήριξη από την Ε.Ε. στον Κάθετο Διάδρομο, αλλά και να διασφαλίσει ότι το αέριο που μπαίνει στην Ευρώπη μέσω του Turkstream δεν είναι ρωσικό. Ο υπουργός συναντήθηκε στις Βρυξέλλες για το ίδιο ζήτημα και με κλιμάκια της Dgcomp και την DG Energy. Κατόπιν αυτού, έχοντας στα χέρια μια επιστολή της Dgcomp που έδινε την άδεια για την έγκριση των προϊόντων, με τη σημείωση ωστόσο ότι το ζήτημα των εκπτώσεων στα τέλη διέλευσης παραμένει υπό διερεύνηση, οι ρυθμιστικές αρχές ενέκριναν τις δημοπρασίες και έδωσαν στους διαχειριστές το πράσινο φως για να προχωρήσουν.

Η αβεβαιότητα σε σχέση με τη διεξαγωγή των δημοπρασιών συνέβαλε, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Αθήνας, στο να μην εμφανιστούν οι δυνητικοί χρήστες του Κάθετου Διαδρόμου στις χθεσινές δημοπρασίες. Την αβεβαιότητα συνδέουν με την αμφίσημη στάση των Βρυξελλών

που από τη μια αποφασίζει κυρώσεις κατά της Ρωσίας και από την άλλη επιτρέπει να τροφοδοτείται η Ουκρανία με ρωσικό αέριο, αναφέρουν χαρακτηριστικά κυβερνητικοί κύκλοι, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα και οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να στηρίζουν τον Κάθετο Διάδρομο και θα αναλάβουν πρωτοβουλίες σε αυτή την κατεύθυνση. Ενα τέτοιο μήνυμα έστειλε, σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, η χθεσινή επίσκεψη της πρέσβειρας των ΗΠΑ Κίμπερλι Γκίλφοϊλ χθες στο ΥΠΕΝ και οι κοινές δηλώσεις της με τον αρμόδιο υπουργό Σταύρο Παπασταύρου. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αφοσιωμένες σε αυτή τη σχέση και είναι έτοιμες να στηρίξουν τον ρόλο της Ελλάδας ως πύλης για διαφοροποιημένες και ασφαλείς ενεργειακές διαδρομές προς την Ευρώπη. Είμαι περήφανη για όσα έχουμε ήδη πετύχει μαζί μεταξύ των δύο χωρών μας και προσβλέπω στην επίτευξη πολλών ακόμη οροσήμων το επόμενο έτος», δήλωσε η πρέσβειρα των ΗΠΑ. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ δεν περιορίζονται μόνο στην Ελλάδα για τις εξαγωγές LNG στην Ευρώπη. Την περασμένη Τρίτη η Ουγγαρία υπέγραψε συμφωνία με τη Chevron για την προμήθεια 400 εκατ. κ.μ. LNG ετησίως τα επόμενα πέντε χρόνια.

H αβεβαιότητα που προκάλεσε η έρευνα της Dgcomp, σύμφωνα με πληροφορίες, επηρέασε και την Ουκρανία και τη Naftogaz, η οποία στη βάση της συμφωνίας που έχει υπογράψει με τη ΔΕΠΑ θα πρέπει να επιβεβαιώνει κάθε μήνα τις ποσότητες που χρειάζεται ώστε η ελληνική εταιρεία να προχωρεί σε δέσμευση δυναμικότητας. Για να διασφαλίσει ότι δεν θα ξεμείνει από αέριο τον Ιανουάριο, στην καρδιά του χειμώνα, η Naftogaz απευθύνθηκε σε άλλους προμηθευτές, με αποτέλεσμα η ΔΕΠΑ να απόσχει από τις χθεσινές δημοπρασίες.

Το ενδιαφέρον πλέον μετατίθεται για τις 26 Ιανουαρίου, όταν θα πραγματοποιηθούν οι δημοπρασίες για να καλύψουν ανάγκες της ουκρανικής αγοράς σε αέριο τον Φεβρουάριο. Η αίσθηση που επικρατεί στην Αθήνα είναι ότι τα πράγματα μέχρι τότε σε σχέση με τη στάση των Βρυξελλών θα έχουν ξεκαθαρίσει και οι δημοπρασίες θα έχουν θετικό αποτέλεσμα.

Στις 14 Ιανουαρίου αναμένεται νέα συνάντηση της Dgcomp με τους διαχειριστές για τα τέλη διέλευσης και τις εκπτώσεις, χωρίς τις οποίες ο Κάθετος Διάδρομος δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστικός και βιώσιμος. Κινητικότητα αναμένεται σε πολιτικό επίπεδο, με βασικό επιχείρημα ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να στηρίξει την πλήρη απεξάρτησή της από το ρωσικό αέριο που προσφέρει ο Κάθετος Διάδρομος. Οι αιχμές που εκφράζονται από την πλευρά της Αθήνας αφορούν το ρωσικό αέριο που φτάνει στην Ουκρανία μέσω Ουγγαρίας.

Η πλευρά της Αθήνας, πάντως, αλλά και αυτή των ΗΠΑ μετά και τις χθεσινές εξελίξεις φαίνεται να συνειδητοποίησαν ότι η αξιοποίηση του Κάθετου Διαδρόμου για τη μεταφορά αμερικανικού LNG είναι ένα αρκετά πιο πολύπλοκο θέμα από ό,τι αρχικά εκτίμησαν.

Χρύσα Λιάγγου, Καθημερινή