Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ασωπός, το γνωστό ποτάμι της Βοιωτίας, λατρευόταν ως θεός και ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα. Τις τελευταίες δεκαετίες και ειδικά από τη δεκαετία του ’70 κι έπειτα το εν λόγω ποτάμι κάθε άλλο παρά... θεϊκό είναι.

Σήμερα στο άκουσμα της λέξης «Ασωπός», το πρώτο που μας έρχεται στο μυαλό είναι η εικόνα των μολυσμένων από τοξικές ουσίες και βιομηχανικά απόβλητα νερών, απόρροια κυρίως της άναρχης ανάπτυξης της βιομηχανικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή και κυρίως στην περιοχή των Οινοφύτων.

Εκεί, λοιπόν, στα Οινόφυτα εντοπίζεται η μεγαλύτερη άτυπη βιομηχανική συγκέντρωση (ΑΒΣ) –στην πραγματικότητα, εκεί υπάρχουν τέσσερις ΑΒΣ συνολικής έκτασης 6.700 στρεμμάτων– όπου παράγεται το 35% του βιομηχανικού ΑΕΠ. Το πρόβλημα δυστυχώς δεν είναι μόνο στα Οινόφυτα. Σύμφωνα με την καταγραφή που έγινε και περιλαμβάνεται στο επιχειρησιακό σχέδιο για την ανάπτυξη επιχειρηματικών πάρκων που εκπόνησε η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας σε συνεργασία με τη μελετητική εταιρεία «Χωροβάτης», στην Ελλάδα εντοπίστηκαν 181 ΑΒΣ συνολικής έκτασης 298.924 στρεμμάτων, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Οινόφυτα Βοιωτίας. Ακόμη χειρότερο είναι το γεγονός ότι το συντριπτικά μεγάλο ποσοστό της βιομηχανικής δραστηριότητας βρίσκεται διάσπαρτο σε αγροτικές περιοχές, εκτός σχεδίου.

Από την άλλη, από το 1965 ψηφίστηκε ο πρώτος νόμος για τις βιομηχανικές περιοχές (ΒΙΠΕ), ο ν. 4458/1965, μέχρι σήμερα ιδρύθηκαν συνολικά 57 ΒΙΠΕ, βιομηχανικές και επιχειρηματικές περιοχές (ΒΕΠΕ) και επιχειρηματικά πάρκα (Ε.Π.) συνολικής έκτασης 74.858 στρεμμάτων, εντός των οποίων έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί λιγότερο από το 5% των καταγεγραμμένων βιομηχανικών, βιοτεχνικών, μεταφορικών και αποθηκευτικών δραστηριοτήτων της χώρας.

Ποιοι είναι οι λόγοι για το γεγονός ότι η βιομηχανική ανάπτυξη στην Ελλάδα εξελίχθηκε κυρίως με ad hoc χωροθέτηση κάθε μιας δραστηριότητας, χωρίς συνολική χωροταξική θεώρηση και οργάνωση, με μοναδικό κριτήριο την επιλογή οικοπέδου από τον επενδυτή;

Στη σχετική μελέτη της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας αναφέρονται, μεταξύ άλλων, η καθυστερημένη ανάπτυξη των ΒΙΠΕ, η μικρή έκταση των διαθέσιμων βιομηχανικών οικοπέδων σε ΒΙΠΕ, ΒΕΠΕ και Ε.Π. σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες, ιδιαίτερα σε περιοχές με μεγάλη ζήτηση, η εσφαλμένη σε ορισμένες περιπτώσεις χωροθέτηση των ΒΙΠΕ, καθώς και το αυξημένο κόστος των βιομηχανικών οικοπέδων σε σχέση με την εκτός σχεδίου αγροτική γη. #Καθοριστικό επίσης αρνητικό ρόλο θεωρείται ότι διαδραμάτισαν η έλλειψη ισχυρών κινήτρων για την εγκατάσταση μεταποιητικών επιχειρήσεων εντός ΒΙΠΕ και βεβαίως η έλλειψη χρηματοδότησης για την ίδρυση και κατασκευή οργανωμένων υποδοχέων. Η μη ανάπτυξη της μεταποιητικής δραστηριότητας στην Ελλάδα σε οργανωμένες βιομηχανικές περιοχές δεν είχε ως συνέπεια μόνο την επιβάρυνση του περιβάλλοντος και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής σε αστικές περιοχές με πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα ό,τι συνέβη στον Ασπρόπυργο Αττικής ή στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, αλλά και κόστος για τις ίδιες τις επιχειρήσεις του κλάδου. Σύμφωνα με ειδική μελέτη του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), η οποία έγινε με την υποστήριξη της εταιρείας REDEPLAN A.E. Consultants, οι δαπάνες για την εγκατάσταση μιας βιομηχανίας σε Ε.Π. είναι κατά 25,5% λιγότερες σε σύγκριση με αυτές που απαιτούνται για την εγκατάστασή της εκτός Ε.Π. με το μεγαλύτερο όφελος, βεβαίως, και για τη συνέχιση της ανταγωνιστικής λειτουργίας της να προκύπτει από το γεγονός ότι στα Ε.Π. υπάρχουν οι απαιτούμενες υποδομές.

Τι προβλέπει το σχέδιο για την ανάπτυξη των ειδικών περιοχών

Σε μια προσπάθεια εξυγίανσης των άτυπων βιομηχανικών συγκεντρώσεων (ΑΒΣ) και ανάπτυξης των επιχειρηματικών πάρκων (Ε.Π.), το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης δρομολογεί δέσμη νομοθετικών παρεμβάσεων. Τα πρώτα βήματα θα γίνουν με τις ρυθμίσεις που θα περιληφθούν σε πολυνομοσχέδιο του υπουργείου, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί από τη Βουλή μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Το εν λόγω νομοσχέδιο έχει ήδη περάσει από την Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή και τώρα γίνονται οι τελικές διορθώσεις.

Στο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνονται ρυθμίσεις συνολικά για τα Ε.Π., ενώ ξεχωριστή ενότητα θα αποτελούν οι ρυθμίσεις που αφορούν ειδικά την ανάπτυξη οργανωμένου Ε.Π. στα Οινόφυτα.

Κεντρικός στόχος των γενικών ρυθμίσεων για τα Ε.Π. είναι η καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου μιας Εταιρείας Ανάπτυξης Επιχειρηματικού Πάρκου (ΕΑΝΕΠ) να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες υλοποίησης του επιχειρηματικού πάρκου προκειμένου να διευκολυνθεί η έναρξη των απαραίτητων έργων υποδομής. Ειδικότερα, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, θα προβλέπεται ότι, με την υποβολή της αίτησης για την έγκριση ανάπτυξης επιχειρηματικού πάρκου, η ΕΑΝΕΠ θα καταβάλλει ποσό που θα αντιστοιχεί στο 1% του προϋπολογισμού των έργων υποδομής. Αφού λάβει την έγκριση, θα πρέπει εντός έξι μηνών από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως να προβεί σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, προκειμένου να καλύπτει ποσοστό τουλάχιστον 10% του προϋπολογισμού των έργων υποδομής.

Το νομοσχέδιο θα προβλέπει επίσης τη δυνατότητα συμπλήρωσης δραστηριότητας, εφόσον χρησιμοποιείται ο ίδιος μηχανολογικός εξοπλισμός ή ίδιου τύπου και ίσης ή μικρότερης ισχύος μηχανολογικός εξοπλισμός και δεν μεταβάλλεται ο βαθμός όχλησης της μονάδας. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι έως το τέλος του χρόνου θα έχουν συσταθεί οι ομάδες εργασίας και θα ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις με τους εμπλεκόμενους φορείς προκειμένου να προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου που αφορά την περιβαλλοντική ταξινόμηση και τις οχλήσεις που αφορούν τις οικονομικές δραστηριότητες, κίνηση η οποία έχει συμφωνηθεί ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και στους δανειστές. Σε ό,τι αφορά ειδικά τα Οινόφυτα, αυτό που προβλέπεται είναι η δημιουργία οργανωμένου Ε.Π. στην υφιστάμενη δεσμευμένη από τις βιομηχανίες γη και σε ελεύθερη συνολικής έκτασης 11.360 στρεμμάτων. Την ευθύνη θα έχει ο φορέας διαχείρισης στον οποίο θα συμμετέχουν η ΕΤΒΑ - ΒΙΠΕ, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ο Δήμος Τανάγρας και οι βιομηχανίες της περιοχής. Για τη δημιουργία των απαιτούμενων υποδομών αναμένεται να γίνουν συνολικές επενδύσεις ύψους περίπου 250 εκατ. ευρώ, με περίπου 70 εκατ. ευρώ να είναι η συνεισφορά της ΕΤΒΑ - ΒΙΠΕ, ενώ θα υπάρξει χρηματοδότηση από πόρους του ΕΣΠΑ.

Εχουν ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες έργα, αλλά ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί

Μόνο στην Αττική έχουν καταγραφεί 28 άτυπες βιομηχανικές συγκεντρώσεις συνολικής έκτασης 70.937 στρεμμάτων, ενώ από την άλλη υπάρχουν τέσσερις οργανωμένοι υποδοχείς μεταποιητικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων συνολικής έκτασης μόλις 2.394 στρεμμάτων. Υπάρχουν δε και περιπτώσεις όπου ενώ ξεκίνησε να δημιουργείται μια οργανωμένη δομή, δύο και πλέον δεκαετίες μετά, αυτή δεν θεωρείται τέτοια, διότι δεν έχουν ολοκληρωθεί τα απαιτούμενα έργα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης αποτελεί το βιοτεχνικό πάρκο (ΒΙΟΠΑ) Ανω Λιοσίων. Το 1996 υπεγράφη προγραμματική σύμβαση μεταξύ της ΕΤΒΑ, του Δήμου Λιοσίων και της Δημοτικής Επιχείρησης Τεχνικών Εργων Ανω Λιοσίων Αττικής, η οποία εγκρίθηκε με υπουργική απόφαση το 1997. Ο εν λόγω χώρος έχει έκταση 380 στρέμματα, βρίσκεται νοτιοδυτικά των Ανω Λιοσίων, μεταξύ του γηπέδου Πάλης, του ΟΔΔΥ και του προαστιακού σιδηροδρόμου. Η πράξη εφαρμογής εγκρίθηκε με απόφαση της Περιφέρειας το 2001 και μεταγράφηκε στο υποθηκοφυλακείο. Φορέας υλοποίησης ήταν η ΕΤΒΑ και ακολούθησε η ίδρυση ΒΙΟΠΑ χαμηλής όχλησης. Τα έργα δεν ολοκληρώθηκαν, όμως οι επιχειρήσεις που εγκαταστάθηκαν εκεί αδειοδοτήθηκαν κανονικά, βάσει του νόμου 4458/1965. Λόγω, ωστόσο, της μη ολοκλήρωσης των έργων υποδομής δεν ήταν δυνατή η σύσταση φορέα διαχείρισης. Το 2010 και ελλείψει φορέα διαχείρισης, συστήθηκε εκεί ο Σύλλογος Ιδιοκτητών και Ενοικιαστών ΒΙΟΠΑ Ανω Λιοσίων.

Το 2018, 22 χρόνια μετά δηλαδή την υπογραφή της προγραμματικής σύμβασης, η Περιφέρεια ενέταξε στο πρόγραμμά της την αποπεράτωση έργων οδοποιίας, αποχέτευσης και απορροής ομβρίων υδάτων. Στον χώρο εδρεύουν σήμερα 105 επιχειρήσεις από τους κλάδους της μεταποίησης, του εμπορίου και των logistics, με συνολικό τζίρο 500 εκατ. ευρώ, ενώ απασχολούνται περίπου 1.600 άτομα. Αν και ακόμη δεν μπορεί να θεωρηθεί κανονικό και πλήρες ΒΙΟΠΑ, οι επιχειρήσεις που βρίσκονται εκεί κατέγραψαν την περίοδο 2014-2018 αύξηση του κύκλου εργασιών τους, την οποία εν μέρει αποδίδουν στις μεταξύ τους συνέργειες και συνεργασίες, που οφείλονται στο γεγονός ότι βρίσκονται σε έναν έστω και ημιτελή οργανωμένο χώρο υποδοχής επιχειρήσεων.

Σε ώριμο στάδιο, αλλά όχι ολοκληρωμένα, βρίσκονται τρεις ακόμη δομές στην περιοχή της Δυτικής Αττικής. Πρόκειται για το Επιχειρηματικό Πάρκο Βαμβακιάς, στην Ελευσίνα, όπου και εκεί αναμένεται η υλοποίηση όλων των απαιτούμενων έργων υποδομής, το Ε.Π. στην περιοχή Καλιμπάκι, επίσης στην Ελευσίνα, το οποίο τελεί εν αναμονή της έγκρισης από τον δήμο της πολεοδομικής μελέτης και το Ε.Π. στον Ασπρόπυργο, νοτίως της Λεωφόρου ΝΑΤΟ. Η έκδοση υπουργικής απόφασης με την οποία θα εγκρίνεται η ανάπτυξη Ε.Π. στην περιοχή αυτή του Ασπροπύργου έκτασης 2.000 στρεμμάτων, όπου ήδη υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις, εκκρεμεί από το 2010.

Σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο βρίσκεται η δημιουργία Ε.Π. στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης σε έκταση επίσης 11.000 στρεμμάτων, όπου υπολογίζεται ότι παράγεται το 10% του συνολικού βιομηχανικού ΑΕΠ. Πρόκειται για περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από μεικτή χρήση (βιομηχανικές μονάδες, αγροτικές καλλιέργειες, αλλά και κατοικίες).

Μεγάλη εκκρεμότητα η οποία, σύμφωνα με υπουργείο Οικονομίας, θα αντιμετωπισθεί το προσεχές διάστημα, είναι η νομιμοποίηση των εγκαταστάσεων logistics, πολλές εκ των οποίων σήμερα λειτουργούν με άδεια χονδρεμπορικής επιχείρησης και μεσοπρόθεσμα η δημιουργία Ε.Π. logistics βορείως της Αττικής Οδού.

Επένδυση 520 εκατ.

Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας προτείνεται η δημιουργία Επιχειρηματικών Πάρκων συνολικής έκτασης 70.400 στρεμμάτων. Για τη δημιουργία τους εκτιμάται ότι το συνολικό κόστος επένδυσης ανέρχεται σε 520 εκατ. ευρώ. Η κατασκευή Ε.Π. μπορεί να επιχορηγηθεί από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).

Εφοδιαστική αλυσίδα

Στην Ελλάδα δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη κανένα επιχειρηματικό πάρκο εφοδιαστικής αλυσίδας, παρά το γεγονός ότι μετά τη δραστηριοποίηση της Cosco στη χώρα έχει αυξηθεί κατακόρυφα η διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων. Η σχετική μελέτη προτείνει τη δημιουργία Ε.Π. σε Θριάσιο, Μαρκόπουλο, Θεσσαλονίκη, Λάρισα και Αλεξανδρούπολη.

Οι τεχνοπόλεις

Από το σύνολο των προτεινόμενων 70.400 στρεμμάτων Ε.Π., τα 700 στρέμματα αφορούν τη δημιουργία τεχνοπόλεων. Οι τεχνοπόλεις θεσπίστηκαν το 1997 και σε αυτές επιτρέπεται η εγκατάσταση βιομηχανιών υψηλής τεχνολογίας και επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών. Μόλις δύο ιδρύθηκαν, εκ των οποίων λειτουργεί μόνο η μία, στη Θεσσαλονίκη.

K.A.