Εδώ και δύο μήνες η τραπεζική πιάτσα μιλάει για τα προβλήματα που έχει η Τράπεζα Πειραιώς με έναν βασικό μέτοχό της. Όλοι αναφέρουν το πρόβλημα, αλλά ουδείς γνωρίζει ποιο ακριβώς είναι. To inside story, ένα συνδρομητικό δημοσιογραφικό site, δημοσιεύει υπό τον τίτλο "Η τρικυμία στην Τράπεζα Πειραιώς" ένα εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ δια χειρός Τάσου Τέλογλου. Είναι το ακόλουθο:

Η Τράπεζα Πειραιώς βρίσκεται εδώ και αρκετά χρόνια σε αναστάτωση. Από το 2015 μέχρι το 2016 την χαρακτήρισε η θανάσιμη αντιπαράθεση μεταξύ του πρώην προέδρου της Μιχάλη Σάλλα και του πρώην διευθύνοντα συμβούλου Άνθιμου Θωμόπουλου, που έγινε για τον έλεγχό της.

Όταν ο Σάλλας έφυγε τελικά μετά από πίεση των Ευρωπαίων –που έμαθαν αρκετά για το εσωτερικό της Τράπεζας εξαιτίας αυτής της αντιπαράθεσης– αρκετά ανώτερα στελέχη προσκείμενα σε αυτόν την εγκατέλειψαν. Οι αποχωρήσεις, σύμφωνα με πληροφορίες, θα συνεχίζονται μέχρι το τέλος του χρόνου.

Πρόσφατα, στα προβλήματα της Πειραιώς προστέθηκε ένα ακόμα: η Τράπεζα της Ελλάδος ολοκλήρωσε μία έρευνα που ρίχνει φως στις δοσοληψίες της με έναν από τους μεγάλους μετόχους της, στο διάστημα της διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ –ιδιαίτερα στην περίοδο μετά τη διαπραγμάτευση Βαρουφάκη και την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.

Η ιστορία θα μπορούσε να έχει πολλούς δράκους. Το inside story την ερεύνησε το τελευταίο δίμηνο και βρήκε έναν: την παραβίαση των capital controls. Πρώην στελέχη της Τράπεζας λένε ότι το έκαναν για να σώσουν την Πειραιώς.

Πώς ξεκίνησαν όλα

H μεγάλη γαλλική ενεργειακή εταιρεία EDF Energy χρειαζόταν ρευστό. Είχε αναλάβει να κατασκευάσει έναν πυρηνικό σταθμό στη Μ. Βρετανία και έχανε πολλά χρήματα. Έπρεπε να πουλήσει επειγόντως περιουσιακά της στοιχεία, ανάμεσά τους και τρεις άδειες πάρκων ανεμογεννητριών στην Ελλάδα.

Η πρώτη συζήτηση με έναν μεγάλο ελληνικό όμιλο δεν τελεσφόρησε· ήταν 2014. Στη δεύτερη προσπάθεια εμφανίσθηκε ο όμιλος Libra της ελληνικής επιχειρηματικής οικογένειας Λογοθέτη. Το γκρουπ θέλησε να αγοράσει από τους Γάλλους τις ανεμογεννήτριες και αναζήτησε δανειστή. Η Πειραιώς ήταν η μόνη διατεθειμένη να τους δανείσει, καθώς πολλές ξένες τράπεζες δεν ήθελαν να αναλάβουν το ρίσκο του ελληνικού δημοσίου, που πλήρωνε με καθυστέρηση τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ο Γιώργος Λογοθέτης, επικεφαλής του Libra Group. [Leigh Vogel/GETTY IMAGES NORTH AMERICA/AFP]

Την άνοιξη του 2016 ο τύπος έγραφε: «…πριν από λίγες ημέρες έγινε είδηση στα ΜΜΕ η δυναμική είσοδος του πλοιοκτήτη και επιχειρηματία Γιώργου Λογοθέτη στην ελληνική αγορά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επένδυση που θα κοστίσει 100 εκατ. ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, η EuroΕnergy, που ανήκει στον όμιλο Libra της οικογένειας Λογοθέτη, θα επενδύσει σε τρία αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 120 MW σε Βοιωτία και Κεφαλονιά, αυξάνοντας σημαντικά το μερίδιό της στον κλάδο της ενέργειας. Τα αγοράζει από τον γαλλικό κολοσσό EDF, ο οποίος περιορίζει την παρουσία του στην Ελλάδα…».

Το μόνο «πρόβλημα» ήταν ότι οι Γάλλοι ήθελαν τα χρήματά τους έξω, στην HSBC των Παρισίων. Η Ελλάδα όμως ήταν σε καθεστώς περιορισμού της κίνησης των κεφαλαίων. Για τον λόγο αυτό θα έπρεπε η Τράπεζα Πειραιώς, που θα έστελνε τα χρήματα, να ζητήσει μια άδεια από την εποπτεύουσα αρχή.

Όμως το ποσό των 120 εκατομμυρίων εξήχθη στην Κύπρο χωρίς άδεια της αρμόδιας αρχής, για κάποιον λόγο που δεν είναι σαφής, την άνοιξη του 2016. Επιπλέον, τα λεφτά γι' αυτή τη συναλλαγή βγήκαν από τον λογαριασμό μισθοδοσίας, αντί να βγουν από τους λογαριασμούς χορηγήσεων της Τράπεζας. Αυτά τα δύο είναι τα σημαντικότερα ευρήματα του ελέγχου της ΤτΕ και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSMΤι είναι ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός;).

Ο έλεγχος της Τράπεζας της Ελλάδος

Ο έλεγχος, που ξεκίνησε στις αρχές του 2017 και τελείωσε πριν λίγες μέρες, προκλήθηκε από δύο λόγους:

Η ελεγκτική εταιρεία PriceWaterhouseCoopers, κατά τη σύνταξη των λογιστικών καταστάσεων της Τράπεζας Πειραιώς, είχε αρχικά διατυπώσει την άποψη ότι χρειάζονται προβλέψεις έναντι των δανείων για το «ντηλ» με την γαλλική EDF –δηλαδή να μπουν στην άκρη κεφάλαια της Τράπεζας– επειδή θεωρήθηκε ότι μέρος του συγκεκριμένου δανείου ήταν σε κίνδυνο (να μην πληρωθεί). Όταν οι ορκωτοί λογιστές κάνουν μια τέτοια εκτίμηση, αυτό τραβά την προσοχή της ελεγκτικής αρχής.

Αργότερα οι ελεγκτές της DeloitteΗ ιστοσελίδα εξέφρασαν αντίθετη γνώμη και η PriceWaterhouseCoopers υπαναχώρησε από την αρχική εκτίμησή της. Σύμφωνα με πηγές της Price, οι παρατηρήσεις των λογιστών δεν αφορούσαν τη συναλλαγή για την EDF (τα δάνεια για την οποία εξυπηρετούνται κανονικά), αλλά τα χρήματα που δόθηκαν από την Τράπεζα για να αγοραστούν επιπλέον άδειες ΑΠΕ.

Εν τω μεταξύ όμως είχε αρχίσει ο έλεγχος της Τράπεζας της Ελλάδος.

Κάτι άλλο που τράβηξε την προσοχή των ελεγκτών στη σχέση Λογοθέτη-Πειραιώς ήταν η καταγγελία που έκανε ο Τζον Πόλσον (ο αμερικανός μέτοχος που διεκδικούσε τον έλεγχό της από τον Μιχάλη Σάλλα) στο ΔΝΤ, ότι ένα μέρος της συμμετοχής του ομίλου Λογοθέτη στην αύξηση κεφαλαίου της Τράπεζας που έγινε τον Νοέμβριο του 2015 προήλθε από δάνειο της ίδιας της Τράπεζας. Ο ευρωπαϊκός εποπτικός μηχανισμός των τραπεζών SSM, με επικεφαλής την κ. Ντανιέλ Νουί, αποφάσισε να ελέγξει τις διαδικασίες με τις οποίες έγινε αυτή η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου.

Η Ντανιέλ Νουί, επικεφαλής του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) από το 2014. [Daniel Roland/AFP]

Με συμβολή 200 εκατομμυρίων ευρώ στην αύξηση κεφαλαίου, ο όμιλος του Λογοθέτη έσωσε τότε την Τράπεζα. Αλλά τα 100 εκατομμύρια τα δανείσθηκε από την ίδια την Πειραιώς. Οι κανονισμοί της ευρωπαϊκής εποπτείας επιτρέπουν τον δανεισμό από το ίδρυμα που ανακεφαλαιοποιείται, επιβάλλουν όμως αυξημένες εγγυήσεις όταν το ποσό δανεισμού έναντι της συμμετοχής στην αύξηση είναι υψηλό.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ευρωπαϊκός εποπτικός μηχανισμός γύρισε στην Τράπεζα Πειραιώς τα αποτελέσματα του ελέγχου της αύξησης κεφαλαίου και ζήτησε από το ΔΣ της Τράπεζας να κρίνει το ίδιο αν όσα συνέβησαν στην αύξηση κεφαλαίου του 2015 ήταν «εντάξει». Η Τράπεζα έκρινε ότι όλα έγιναν τραπεζικά άμεμπτα. Και ο SSM το δέχτηκε.

Η παλιότερη σχέση Λογοθέτη-Πειραιώς

Δεν ήταν η πρώτη σχέση αυτή του ομίλου Λογοθέτη με την Τράπεζα Πειραιώς. Το 2014-2015, μέσω των εταιρειών LXM Global Finance ο όμιλος αγόρασε –σε μία εποχή που δεν αγοράζονταν μη εξυπηρετούμενα δάνεια τραπεζών– ναυτιλιακά δάνεια της Marfin Popular, που εν τω μεταξύ είχε απορροφηθεί από την Πειραιώς, ύψους 1,1 δισ. ευρώ.

«Τα δάνεια αυτά ήταν “σάπια”», είπε στο inside story παράγοντας που συμμετείχε στο «ντηλ» από την πλευρά της Τράπεζας Πειραιώς. Μία πηγή κοντά στον αγοραστή είπε ότι επρόκειτο για ναυτιλιακά δάνεια ξηρού φορτίου «υπερήμερα άνω των 1.000 ημερών» (τη στιγμή που χαρακτηρίζονται μη εξυπηρετούμενα εκείνα που δεν πληρώνονται επί τρίμηνο).

Η Πειραιώς είχε πάρει προβλέψεις για τα δάνεια αυτά, αλλά αν τα κρατούσε στο χαρτοφυλάκιό της, οι προβλέψεις που θα έπρεπε να πάρει στη συνέχεια θα ήταν πολύ μεγαλύτερες, με αποτέλεσμα να χρειάζονται φρέσκα κεφάλαια.

«Η αγορά των δανείων ωφέλησε την Τράπεζα», φαίνεται πως κρίνουν ελεγκτές, αγοραστές και πωλητές των δανείων. Τα περισσότερα είχαν δοθεί σε εταιρείες πλοίων χωρίς πρόσθετες εγγυήσεις (μόνη εγγύηση ήταν το ίδιο το πλοίο), σε μία αγορά που ήδη το 2014 έβαινε προς τον γκρεμό (οι ναύλοι για το ξηρό φορτίο γκρεμίσθηκαν στην συνέχεια, με αποτέλεσμα παρόμοια δάνεια να πουλιούνται προς 10 και 8 σεντς για κάθε δολάριο του δανείου –δηλαδή με 90% discount).

Σχεδόν ταυτόχρονα, ο όμιλος Λογοθέτη αγόρασε δάνεια στελεχών που είχαν δοθεί με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους προκειμένου τα στελέχη να πάρουν μέρος στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Αν ο κ. Λογοθέτης δεν γινόταν αργότερα μέτοχος της Τράπεζας, αυτό δεν θα ήταν πρόβλημα. Αναρωτιέται όμως κανείς αν ένας μέτοχος της Τράπεζας μπορεί να αγοράσει τα δάνεια των στελεχών της, χωρίς αυτό να συνιστά σύγκρουση συμφερόντων.

Η Πειραιώς δεν είναι η μοναδική Τράπεζα που έδωσε δάνεια σε στελέχη της που πήραν μέρος σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Και η Alpha Bank, σε αντίστοιχες περιπτώσεις, έδωσε «μπόνους» σε στελέχη για την αποπληρωμή τέτοιων δανείων. Για την υπόθεση διεξάγεται εισαγγελική έρευνα. 

Πάντως, τα δάνεια των στελεχών της Πειραιώς αγοράστηκαν από τον όμιλο Λογοθέτη στο face value (χωρίς έκπτωση). Για την ώρα ούτε από την πώληση αυτή έχει χάσει η Τράπεζα.

Συνεπώς εκείνο που μένει είναι η παραβίαση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων και η ζημιά στην φήμη της Τράπεζας, που αποτυπώνεται στη δραματική πτώση της μετοχής (προχθές μόνο έπεσε κατά 21%).

Σύμφωνα με πληροφορίες η ΤτΕ έχει στείλει το πόρισμά της στην Τράπεζα Πειραιώς και έχει ενημερώσει την κυβέρνηση, σε επίπεδο υπουργείου Οικονομικών αλλά και γραφείου πρωθυπουργού.-