Του Peter Hinssen

Πριν από 200 χρόνια, το κράτος ήταν το αδιαμφισβήτητο κέντρο εξουσίας. Οι χώρες ξεκινούσαν πολέμους για να κατοχυρώσουν τα σύνορά τους, να εξασφαλίσουν τα εμπορικά τους δικαιώματα και να υπερασπιστούν τις κερδοφόρες αγορές τους. Οι περιφέρειες γίνονταν αποικίες των κρατών. Αυτοκρατορίες ορθώνονταν και έπεφταν.

Τα τελευταία 100 χρόνια είδαμε την εξουσία να ενσαρκώνεται στην άνοδο των επιχειρήσεων. Ο πατέρας μου πέρασε όλο τον εργασιακό του βίο στην Exxon Mobil. Εάν με ρωτάτε ποιος έχει περισσότερη πραγματική παγκόσμια δύναμη -η πατρίδα μου, το Βέλγιο ή μια εταιρεία όπως η Exxon- η απάντηση είναι πολύ απλή. Ειδικά τα τελευταία 50 χρόνια της παγκοσμιοποίησης, οι εταιρείες έχουν πάρει τον έλεγχο. Διεθνείς "παίκτες" όπως η Nestlé, η Exxon, η General Electric ή η Monsanto έγιναν παγκόσμιες δυνάμεις επιρροής και εξουσίας.

Ωστόσο τώρα έχει έρθει η ώρα να αλλάξει και αυτό. Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της ανόδου των παγκόσμιων δικτύων: γιγάντιες εταιρείες όπως το Facebook, η Google, η Amazon, η Alibaba, η Baidu και η TenCent. Αυτά τα νέα παγκόσμια δίκτυα αναπτύσσονται ακόμη πιο γρήγορα από τις επιχειρήσεις. Είναι πιο συνδεδεμένα με τους χρήστες τους και γνωρίζουν τα πάντα γι 'αυτούς. Πού οφείλεται αυτό; Στο ότι έχουν πρόσβαση στο "πετρέλαιο" του 21ου αιώνα: την πληροφορία.

Ενώ οι μάχες που δίνονταν τον 20ό αιώνα ήταν για την ισορροπία της εξουσίας ανάμεσα στα έθνη και τις επιχειρήσεις, ο 21ος αιώνας πρόσθεσε στο μείγμα έναν συναρπαστικό νέο παίκτη: τα παγκόσμια δίκτυα πληροφόρησης. Κινούνται ταχύτερα, με μεγαλύτερο αντίκτυπο και με σαφή επιθυμία να κυριαρχήσουν στον κόσμο του μετα-καπιταλισμού, όπου η γνώση, αντί για το κεφάλαιο, τη γη ή την εργασία, είναι η νέα βάση του πλούτου.

Καταρρέει η έννοια του έθνους

Η ειρωνεία είναι ότι αντί να εστιάζει στις οικονομίες κλίμακας, ο κόσμος των εθνών μοιάζει να καταρρέει. Ακόμη και την περίοδο που ανοικοδομούμε την έννοια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Βρετανοί ψηφίζουν να αποχωρήσουν από την Ένωση. Οι Καταλανοί και οι Βάσκοι θέλουν να εγκαταλείψουν την ισπανική πατρίδα τους. Από τους Σκωτσέζους που ψηφίζουν για την ανεξαρτησία έως τους τζιχαντιστές που αναγγέλλουν ένα νέο κράτος στη Μέση Ανατολή, η έννοια των εθνών καταρρέει, ενώ η έννοια των δικτύων αναπτύσσεται ραγδαία.

Σε ένα σπουδαίο άρθρο με τίτλο "Το τέλος των εθνών: υπάρχει εναλλακτική για τις χώρες;" η δημοσιογράφος Debora MacKenzie επισημαίνει ότι υπάρχει ένα ολοένα αυξανόμενο αίσθημα μεταξύ οικονομολόγων, πολιτικών επιστημόνων ή ακόμη και εθνικών κυβερνήσεων πως το εθνικό κράτος μπορεί να μην είναι απαραίτητα η καλύτερη δομή για να "τρέχουμε" τις υποθέσεις μας. Αλλά είναι το μόνο που έχουμε αυτή τη στιγμή.

Παγκόσμια δίκτυα εμπειρογνωμόνων

Στην "κρυστάλλινη σφαίρα" της η MacKenzie βλέπει ότι οι ιεραρχίες θα μπορούσαν να δώσουν τη θέση τους σε παγκόσμια δίκτυα εμπειρογνωμόνων και γραφειοκρατών από τα εθνικά κράτη. Ήδη, σήμερα, οι κυβερνήσεις συνεργάζονται με τέτοιου είδους ευέλικτα δίκτυα όπως η G7 (ή η G20) για α διαχειριστούν παγκόσμια προβλήματα -συχνά περισσότερο και καλύτερα από ό,τι με την ιεραρχία των Ηνωμένων Εθνών.

"Τα δικτυακά προβλήματα απαιτούν μια δικτυακή απάντηση", λέει η Anne-Marie Slaughter του Πανεπιστημίου Princeton. Σήμερα βλέπουμε προβλήματα που ανακύπτουν από την παγκόσμια αλληλεξάρτηση, όπως η οικονομική αστάθεια, οι πανδημίες, η κλιματική αλλαγή ή η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, και μπορούν να επιλυθούν μόνο με δίκτυα. Οι Οργανισμοί πρέπει να γίνουν δίκτυο, εάν θέλουν να επιβιώσουν σε αυτόν τον δικτυωμένο κόσμο, ενώ τα κράτη και οι κυβερνήσεις πρέπει να προσαρμοστούν στο εξελισσόμενο περιβάλλον τους. Και αυτοί με τη σειρά τους πρέπει να αξιοποιήσουν τη δύναμη των δικτύων αν θέλουν να μας φέρουν όλους με ασφάλεια Μετά την Επόμενη Μέρα.

*O Peter Hinssen είναι συνεργάτης του Forbes.com και οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές. To Forbes στην Ελλάδα συνεργάζεται αποκλειστικά με το Capital.gr