Θ​​α χρειασθεί πολύς καιρός για να μάθουμε την έκβαση της μάχης ανάμεσα στον λαϊκισμό και τους αντιπάλους του. Το «τσουνάμι» μοιάζει να έχει κάπως υποχωρήσει μετά το Brexit και τον Τραμπ. Εχουμε όμως ακόμη πολύ δρόμο. Η απονομιμοποίηση όλων των κατεστημένων ήταν ραγδαία και έχει κρατήσει πολύ καιρό.

Ακουγα πρόσφατα έναν εξαιρετικό Αμερικανό διανοητή να εξηγεί τι είναι λαϊκισμός και πώς μπορεί να ξεπερασθεί. Υποστήριζε, και έχει δίκιο, ότι δεν αρκεί να ηττηθεί εκλογικά. Είναι ανάγκη να κερδηθεί η μάχη με επιχειρήματα, να πεισθεί η κοινή γνώμη ότι υπάρχει άλλος δρόμος.

Η εδραίωση του λαϊκισμού βασίζεται αναγκαστικά σε τρεις μύθους:

• Τον μύθο του λαού σε ρόλο θύματος. Αυτός επικράτησε από την πρώτη στιγμή στην Ελλάδα της κρίσης και μας βόλεψε ιδιαίτερα.

• Τον μύθο για τους «εχθρούς του λαού». Και εκεί βρέθηκαν από πολύ νωρίς στην κρίση βολικοί εχθροί κάθε είδους. Ντόπια και ξένα κέντρα, όπως θα έλεγε και ο Ανδρέας, μπήκαν στον ρόλο.

• Τον μύθο του ηγέτη που τα βάζει με τους ισχυρούς για λογαριασμό του λαού. Ο κ. Τσίπρας απάντησε σε αυτή την ανάγκη και είναι εντυπωσιακό ότι ακόμη και σήμερα ακούς τη φράση «το παιδί προσπαθεί, αλλά παλεύει με τα θηρία».

Ο λαϊκισμός στηρίζεται βασικά στην επίρριψη ευθυνών σε κάποιους άλλους για όλα τα δεινά που αντιμετωπίζει μια ταλαιπωρημένη κοινωνία. Εμείς οι Ελληνες έχουμε αυτό το στοιχείο χαραγμένο στο DNA μας. Θυμόμαστε ή θέλουμε να πιστεύουμε πάντοτε ότι μας κυνηγούν και ξεχνάμε γρήγορα πότε και ποιοι μας βοήθησαν.

Για να κερδηθεί η μάχη χρειάζονται τρία πράγματα.

Ενας εκφραστής του αντιλαϊκισμού, ο οποίος θα πείσει ότι δεν αποτελεί συνέχεια του χθες και ο οποίος μπορεί να επικοινωνεί όχι μόνο με το μυαλό αλλά και το θυμικό του κάθε ψηφοφόρου. Οι αντιλαϊκιστές πολιτικοί πρέπει να αναγεννηθούν για να τα βγάλουν πέρα σε μια άνιση μάχη.

Κρίσιμο στοιχείο είναι η χρήση της τεχνολογίας και της επικοινωνίας. Μέχρι πρόσφατα η εξέλιξη της επικοινωνιακής τεχνολογίας ευνοούσε σαφέστατα τους λαϊκιστές. Ο Μακρόν έδειξε ότι με λίγο μυαλό τα ίδια εργαλεία, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορούν να γίνουν όπλα υπεύθυνων δυνάμεων.

Ο Αμερικανός διανοητής κατέληξε με μία εξαιρετική προτροπή: «Ολοι όσοι πιστεύουμε σε φιλελεύθερες αρχές και στον ορθολογισμό πρέπει να κρατήσουμε καθαρό το μυαλό μας και στέρεη τη σπονδυλική μας στήλη». Πράγματι, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να τα βγάλει κανείς πέρα με τη δύναμη και το πάθος των δυνάμεων του λαϊκισμού. Είπαμε, σημασία δεν θα έχει μόνο η ήττα στις κάλπες. Σημασία θα έχει να κερδηθεί η μάχη των επιχειρημάτων και να μετακινηθεί ιδεολογικά η ελληνική κοινωνία. Στην Ελλάδα, άλλωστε, ο λαϊκισμός ζει και βασιλεύει όχι μόνο εκεί που τον περιμένεις αλλά και στα κόμματα που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν τη φιλελεύθερη, φιλοευρωπαϊκή πορεία της χώρας.

Αλέξης Παπαχελάς (Καθημερινή)