Η παγκοσμιοποίηση αποδεικνύεται πιο δυνατή από τους εχθρούς της. Τα σημάδια ανάκαμψης του διεθνούς εμπορίου και η ανάληψη ηγετικού ρόλου από Ε.Ε. και Ιαπωνία. Ο αυτοτραυματισμός ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας.

Η παγκοσμιοποίηση αντεπιτίθεται. Αυτό είναι το συμπέρασμα του συναδέλφου μου Σον Ντόναν στην πρόσφατη εις βάθος ανάλυσή του για το πώς οι ΗΠΑ χάνουν το τρένο με τον αντιδραστικό προστατευτισμό τους.

Η παγκοσμιοποίηση έχει δεχθεί δύο διαφορετικού είδους πιέσεις τα τελευταία χρόνια. Η μία είναι στο μέτωπο της πολιτικής -συγκεκριμένα η νίκη των πολιτικών κινημάτων υπέρ του προστατευτισμού στις εκλογές των ΗΠΑ και στο δημοψήφισμα για το Brexit-, την οποία εξετάζει ο κ. Ντόναν. Η άλλη είναι η ίδια η οικονομική ενοποίηση, με την επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση.

Θα ξεκινήσω από την τελευταία. Από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, η παγκόσμια οικονομία έχει αρχίσει να απο-παγκοσμιοποιείται ήδη από το 2011. Τότε ήταν που ο ρυθμός ανάπτυξης του όγκου του διεθνούς εμπορίου ήταν συστηματικά χαμηλότερος από τον ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Με άλλα λόγια, το παγκόσμιο εμπόριο ως ποσοστό της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας υποχώρησε και συνεχίζει να υποχωρεί.

Στην πρόσφατη ιστορία αυτό συνέβη μόνο κατά τη διάρκεια παγκόσμιων υφέσεων και μόνο για ένα ή δύο χρόνια. Αλλά αυτή τη χρονιά, το εμπόριο άρχισε και πάλι να κινείται υψηλότερα από την ανάπτυξη της οικονομίας, αντιστρέφοντας αυτήν την απο-παγκοσμιοποίηση.

Ενώ κανείς δεν τολμά να πιστέψει πως τα θετικά αυτά νέα θα κρατήσουν, υπάρχουν καλοί λόγοι να είναι κανείς αισιόδοξος. Όπως είχαμε αναφέρει την προηγούμενη χρονιά, έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου διαπίστωσε πως η επιβράδυνση του εμπορίου οφείλεται κυρίως στην αδύναμη εγχώρια ανάπτυξη των χωρών και στις χαμηλές επενδύσεις. Η ανάκαμψη στις περισσότερες περιοχές του κόσμου τους τελευταίους 18 μήνες δείχνει πως το «βαρίδι» στην ανάπτυξη από την αδύναμη επενδυτική ζήτηση θα υποχωρήσει.

Σε αυτό προστίθεται κάτι που υπογραμμίζει ο Ντόναν στην έκθεσή του: το πολιτικό περιβάλλον υπέρ της εμπορικής ενοποίησης είναι πολύ πιο ευνοϊκό από ό,τι θα μπορούσε να φοβηθεί κανείς πριν από λίγο καιρό.

Ένας λόγος είναι οι εγχώριοι περιορισμοί στο πόση ζημιά μπορεί να κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ. Ένας άλλος λόγος είναι πως οι αισιόδοξοι είχαν δίκιο: άλλες χώρες αναπληρώνουν το κενό, όπως είχαμε υποστηρίξει ότι θα κάνουν. Η Ε.Ε. ειδικότερα, αλλά και σε ένα βαθμό η Ιαπωνία, βρήκαν ένα λόγο ύπαρξης στην ενίσχυση των προσπαθειών για την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, ώστε να καλυφθεί το κενό των ΗΠΑ.

Αν και οι τελευταίες προσπάθειες της Ε.Ε. δεν ήταν αψεγάδιαστες, αυτές είναι που κατέστησαν δυνατή την υπογραφή σημαντικών συμφωνιών με τον Καναδά και την Ιαπωνία, δύο από τις επτά μεγαλύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου. Αντίστοιχα, η Ιαπωνία έχει κάνει καλή δουλειά για τη διάσωση της εμπορικής συμφωνίας των χωρών του Ειρηνικού.

Πρέπει να αναμένουμε ακόμα καλύτερα νέα. Τον Μάρτιο, ανέλυσα τις δυνάμεις που συνεχίζουν να δίνουν ώθηση στη διεθνή οικονομική ενοποίηση, σε συνέντευξή μου στο ραδιόφωνο του BBC και σε άρθρο στους FT.

H παγκοσμιοποίηση, υποστήριξα, είναι πολύ δύσκολο να λήξει. Πρώτον, γιατί πλέον δεν βρίσκεται μόνο στα χέρια των πλούσιων δυτικών χωρών. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει επωφεληθεί σημαντικά από την παγκοσμιοποίηση και θα συνεχίσει να αγωνίζεται για αυτήν. Δεύτερον, γιατί η απο-παγκοσμιοποίηση έχει υψηλό κόστος. Και τρίτον, επειδή οι οικονομικοί εθνικιστές έδωσαν μια ψεύτικη υπόσχεση. Η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης δεν θα ωφελήσει τους υποστηρικτές τους και η συνέχιση του προγράμματός τους θα τους εκθέσει.

Οι λόγοι αυτοί συνεχίζουν να ισχύουν. Παρά τον αυτοτραυματισμό των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, η παγκοσμιοποίηση θα αποδειχθεί δυνατότερη από τους εχθρούς της.

Martin Sandbu (F.T.)