Μία από τις πρώτες μου δουλειές ως εφήβου ήταν να παραδίδω ιδιαίτερα σε μαθητές Λυκείου στο Λος Άντζελες για τις εισαγωγικές τους εξετάσεις στο κολλέγιο. Ήταν η πρώτη μου εμπειρία σε αυτό που μερικοί αποκαλούν gig economy (οικονομία των ελεύθερων επαγγελματιών). Βέβαια, αν με ρωτούσες τότε, θα σού έλεγα ότι απλά έβγαζα ένα επιπλέον εισόδημα για να πληρώσω τα δικά μου δίδακτρα στο πανεπιστήμιο. 

Σήμερα, στις ΗΠΑ υπάρχουν 53 εκατομμύρια άνθρωποι (του 38% της γενιάς των millennials συμπεριλαμβανομένου) που εξασκούν ένα παρόμοιο ευέλικτο, ελεύθερο επάγγελμα. Κάνουν παραδόσεις τροφίμων, είναι γραφίστες ή οδηγοί, ενώ τα παιδιά τους είναι στο σχολείο. Η μετάβαση από το αυστηρό ωράριο στην ευέλικτη εργασία εξελίσσεται σε μία περίοδο στασιμότητας στους μισθούς και νωθρότητας στην δημιουργία θέσεων εργασίας –μία σειρά προκλήσεων με τις οποίες παλεύουν οι φορείς διαμόρφωσης πολιτικής εδώ και δεκαετίες. 

Τα στοιχεία από το υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ δείχνουν ότι το πραγματικό διάμεσο εισόδημα έπεσε στο 7,2% από το 2000, ενώ το ποσοστό των ατόμων με ενεργό συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων 40 ετών. Επίσης, στην Ευρώπη σήμερα υπάρχουν 23 εκατομμύρια άτομα χωρίς καν εργασία –περισσότεροι δε από τους μισούς είναι άνεργοι για περισσότερο από έναν χρόνο.

Πρόκειται για μία οικονομική πραγματικότητα η οποία καθιστά τις ευκαιρίες που θα προσφέρουν εταιρείες όπως η Uber ακόμα πιο σημαντικές μέσα στο 2016 και τα χρόνια που ακολουθούν. Για πολλούς, αυτός θα είναι ένας τρόπος για πρόσθετο εισόδημα. Το 60% όσων οδηγούν για την Uber στην Αμερική είναι ήδη εργαζόμενοι πλήρους ή μερικής απασχόλησης και οι μισοί από τους οδηγούς δεν δουλεύουν περισσότερο από 10 ώρες την εβδομάδα. 

Πρόκειται για άτομα που αναζητούν την επόμενη εργασία τους ενώ οι δόσεις των δανείων τους τρέχουν, για φιλόδοξους επιχειρηματίες που θέλουν να σιγουρέψουν το επόμενο νοίκι τους, για γονείς που μαζεύουν χρήματα για τις καλοκαιρινές διακοπές. Για πολλές οικογένειες της μεσαίας τάξης, η ευκαιρία να βγάλουν επιπλέον 10.000 δολλάρια ή και περισσότερο κάθε χρόνο μπορεί να τούς αλλάξει την ζωή.

Άλλοι θα πουν «ναι» σε μία τέτοια εργασία διότι, απλά, χρειάζονται δουλειά. Πρόσφατη έρευνα στην Γαλλία έδειξε ότι το 24% όσων οδηγούν για την Uber ήταν άνεργοι προηγουμένως και περίπου το 40% αυτών ήταν άνεργοι για πάνω από έναν χρόνο. Το ίδιο ισχύει για αναδυόμενες οικονομίες όπως η Ινδία, όπου οι οδηγοί των χειροκίνητων ταξί (rickshaw), οι οποίοι δεν ήξεραν καν τί ήταν τα «έξυπνα τηλέφωνα», χρησιμοποιούν την Uber για την εύρεση νέων πελατών: επιβάτες που ζητούν μετακίνηση με το πάτημα ενός κουμπιού.

Τα άτομα αυτά και πολλοί άλλοι επέλεξαν αυτόν τον τρόπο εργασίας διότι τούς παρέχει όχι μόνον μεγαλύτερη ασφάλεια (π.χ. βοηθάει στην αποπληρωμή δανείων ή του ενοικίου), αλλά και μεγαλύτερη ευελιξία. Οι οδηγοί μας λένε ότι είναι αφεντικά του εαυτού τους και του χρόνου τους –και αυτό πραγματικά το λατρεύουν. Όταν τούς ρωτάς αν προτιμούν μία δουλειά γραφείου με σταθερό ωράριο, με κάποια οφέλη και συγκεκριμένο μισθό, ή μία πιο ευέλικτη εργασία, όπως με την Uber, σχεδόν τα τρία τέταρτα δηλώνουν ότι επιλέγουν την ευελιξία.

Δεν είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό το γιατί. Πρόσφατη μελέτη στον τομέα των λιανικών πωλήσεων έδειξε ότι οι εταιρείες, αντί να προσφέρουν τις αναμενόμενες βάρδιες στους υπαλλήλους, επιλέγουν να τούς έχουν on call (διαθέσιμους κατόπιν κλήσης), φέρνοντας άτομα να εργαστούν για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους σχεδόν την τελευταία στιγμή όταν η ζήτηση είναι μεγάλη. Έτσι, όμως, είναι δύσκολο να σχεδιάσεις την ζωή σου με άξονα την δουλειά, ιδίως αν έχεις και άλλες ευθύνες, όπως παιδιά ή γονείς που χρειάζονται βοήθεια.

Ο διαμοιρασμός μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση του κόστους διαβίωσης. Το αυτοκίνητο είναι ένα από τα πιο ακριβά αγαθά που αγοράζουμε, ωστόσο παραμένει ακινητοποιημένο κατά το 95% του χρόνου. Όμως, σε πόλεις όπως το Παρίσι, η Νέα Υόρκη, η Μπανγκαλόρ και το Πεκίνο υπάρχουν τόσοι πολλοί που παίρνουν το αυτοκίνητο, ώστε οι ευκαιρίες για διπλές «κούρσες» είναι αμέτρητες. Πρόκειται για επιβάτες που θέλουν να μεταβούν στο ίδιο σημείο ακριβώς την ίδια ώρα. Με το Uber-POOL, το οποίο θα καλύψει περισσότερες πόλεις εντός του 2016, μπορούν να πάρουν το ίδιο αυτοκίνητο.

Με τον καιρό, οι διαδρομές αυτές εξελίσσονται σε «αέναες κούρσες»: ο οδηγός παραλαμβάνει κάποιον, μετά έναν τρίτο, στην συνέχεια αφήνει τον ένα και παίρνει κάποιον άλλον. Λειτουργεί αν και όποτε ζητηθεί (on demand) και αυτό είναι οικονομικότερο, αφού το κόστος της διαδρομής μοιράζεται μεταξύ πολλών. Είναι φθηνότερο από το να αποκτήσεις αυτοκίνητο και αλλάζει την μορφή των πόλεων. Προσφέροντας μία φθηνότερη εναλλακτική σε σχέση με την απόκτηση οχήματος, μπορούμε να μειώσουμε τον συνολικό αριθμό των αυτοκινήτων.

Μπορούμε επίσης να βοηθήσουμε να περιοριστεί ο αριθμός ΙΧ αν κάνουμε ευκολότερη την σύνδεση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Στην Νέα Υόρκη, περισσότερες από τις μισές διαδρομές της Uber που ξεκινούν ή καταλήγουν εκτός Μανχάτταν έχουν το σημείο προορισμού (drop-off) σε ακτίνα 400 μέτρων από τον σταθμό του μετρό. Επίσης, στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, σχεδόν μία στις τέσσερις διαδρομές στα προάστια της πόλης αρχίζουν ή καταλήγουν κοντά σε περιφερειακό σιδηροδρομικό σταθμό που εξυπηρετεί εργαζόμενους. Και στις δύο πόλεις παρατηρείται αύξηση των μετακινήσεων με ανταπόκριση transit.

Πριν από 10 χρόνια, όταν πέρασα ενάμιση χρόνο ζώντας με τους δικούς μου ως ένας επιχειρηματίας που έδινε μάχη καθημερινά και με δυσκολία τα έβγαζε πέρα, οι ευκαιρίες για ευέλικτη εργασία ήταν περιορισμένες. Πριν από μερικούς μήνες, όταν ο εκατομμυριοστός οδηγός πήρε την πρώτη του κούρσα, συνειδητοποίησα ότι οι εταιρείες στον τομέα της οικονομίας του διαμοιρασμού (sharing economy) δείχνουν πράγματι τον δρόμο προς ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον, στο οποίο θα έχουμε μεγαλύτερη δύναμη ως προς το πότε δουλεύουμε, πού και πόση ώρα απαιτείται για να πάμε στην δουλειά. Είναι μία τόσο ισχυρή αλλαγή, που μπορεί να δώσει στον άνθρωπο μεγαλύτερη ευελιξία, ελευθερία και έλεγχο της ζωής του, της εργασίας και του εισοδήματός του.

*Travis Kalanick CEO της εταιρείας Uber, που είναι και η ισχυρότερη στον νέο αυτόν κλάδο