Κάθε πρωί μια γαζέλα ξυπνά στη ζούγκλα. Ξέρει πως θα πρέπει να τρέξει ταχύτερα από το πιο γρήγορο λιοντάρι, αλλιώς θα φαγωθεί. Λίγο πιο πέρα, κάθε πρωί ένα λιοντάρι ξυπνά. Ξέρει πως πρέπει να προσπεράσει την πιο αργή γαζέλα, αλλιώς θα μείνει νηστικό. Συνεπώς δεν έχει σημασία αν είσαι γαζέλα ή λιοντάρι. Όταν ανατείλει ο ήλιος, άρχισε να τρέχεις.

(Αφρικανική παροιμία)

Η εποχή μετά τη βιομηχανική επανάσταση χαρακτηρίστηκε από την αντιπαράθεση μεταξύ καπιταλιστικής και εργατικής τάξης, με το κράτος να έχει τον ρόλο του ενδιάμεσου. Ωστόσο τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αθόρυβα η διαμάχη μετατοπίστηκε μεταξύ καταναλωτή και εργαζόμενου. Ο ενδιάμεσος είναι πλέον η επιχείρηση.

Ο καταναλωτής πιέζει για περισσότερα αγαθά με λιγότερα χρήματα. Λαμβάνοντας το μήνυμα, οι εταιρίες μεταφέρουν την πίεση στους εργαζόμενους. Περικοπή του κόστους συχνά σημαίνει μειώσεις μισθών και παροχών. Οι διοικήσεις, αν δεν υπακούσουν στις απαιτήσεις των πελατών, δεν μπορούν να εγγυηθούν τις θέσεις εργασίας. Το αφεντικό είναι ο πελάτης. Και ο πελάτης έχει πάντα δίκιο.

Ως καταναλωτές λατρεύουμε να ψωνίζουμε σε καλές τιμές. Και χάρη στο ελεύθερο εμπόριο, το έχουμε επιτύχει. Ως εργαζόμενοι, όμως, πληρώνουμε ένα λιγότερο φανερό τίμημα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι οι θέσεις εργασίας γίνονται αντικείμενο έντονων διεκδικήσεων. Υπάρχουν πολλοί περισσότεροι που κάνουν την ίδια δουλειά με εσάς και μάλιστα προσπαθούν να την κάνουν καλύτερα από εσάς.

Πριν από 30 χρόνια, οι χώρες με διεθνείς εμπορικές συναλλαγές βρίσκονταν στην Κεντρική και Βόρεια Αμερική, τη Δυτική Ευρώπη, την Ιαπωνία. Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, την έξοδο της Ινδίας από την πολιτική αυτάρκεια, τη στροφή της Κίνας στον καπιταλισμό και την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, ο συνολικός κόσμος της οικονομίας διευρύνθηκε. Η μεγέθυνση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να υπερδιπλασιαστεί το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό.

Η δεκαετία του '90 πρόσφερε ένα αναπάντεχο δώρο στους μετόχους δυτικών εταιριών. Απόκτησε η εταιρία τους πρόσβαση σε χώρες όπου υπάρχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες και μικρότερα κόστη. Αναθέτοντας μέρος των εργασιών οπουδήποτε είναι πιο αποδοτικά, αύξησαν την παραγωγικότητά τους. Η νέα πραγματικότητα αποτέλεσε ένα καταπληκτικό δώρο κυρίως στους κατοίκους της Ασίας. Απόκτησαν μια πρωτοφανή δυνατότητα να εκμεταλλευτούν τα ταλέντα τους. Ταλέντα που πριν την παγκοσμιοποίηση παρέμεναν ανεκμετάλλευτα.

Η αλλαγή δεν έγινε χωρίς απώλειες. Για κάθε θέση εργασίας που χάνεται στη Δύση, σημαίνει πως σε κάποιες οικογένειες στην Ασία δίνεται η δυνατότητα να ξεφύγουν από την ανέχεια. Η οικονομική απελευθέρωση του ενός μπορεί να σημαίνει την ανεργία του άλλου.

Οι νέες τεχνολογίες κάνουν τα πράγματα πιο περίπλοκα, αλλά έχουν καλύτερα αποτελέσματα. Οι εργαζόμενοι τείνουν να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες. Άρχισαν να αποκτούν καινούργιες δεξιότητες και να υιοθετούν καινούργιες συνήθειες, νέους τρόπους εργασίας. Μπόρεσαν να συνεργαστούν πολύ γρήγορα με τον υπόλοιπο κόσμο και να γίνουν ανταγωνιστικοί.

Αφού έχει τη δυνατότητα μια επιχείρηση να βρει ικανά άτομα για τη στελέχωσή της μέσω εξωτερικών αναθέσεων ή επενδύσεων έξω από τα στενά γεωγραφικά όριά της, γιατί να μην το εκμεταλλευτεί; Όταν το τελικό προϊόν παράγεται φτηνότερα, εκτός από τους μετόχους της επιχείρησης κερδίζουν και οι καταναλωτές.

Όσο ποιοτικός ή φτηνός και να είσαι στην περιοχή ή τη χώρα σου, οι καταναλωτές θα αγοράσουν τα προϊόντα σου μόνο αν έχεις ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους διεθνείς ανταγωνιστές σου. Η εντοπιότητα και το κόστος μεταφοράς όσο περνάει ο καιρός αφορά όλο και πιο λίγους τομείς. Ωστόσο, αν καταφέρεις να γίνεις ανταγωνιστικός σε διεθνές επίπεδο, σου παρουσιάζεται η ευκαιρία τα κέρδη σου να εκτοξευτούν στα ύψη.

Η πελατεία σου δεν θα περιορίζεται σε ένα στενό γεωγραφικό χώρο. Πριν δεκαετίες, ανταγωνιστές μας ήταν οι γείτονές μας. Σήμερα οι ανταγωνιστές μας βρίσκονται σε όλο τον πλανήτη. Αλλά ταυτόχρονα και οι δυνητικοί πελάτες μας.

Όλοι επιθυμούν την οικονομική ανάπτυξη, αλλά συχνά είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά την αλλαγή. Δυστυχώς, δεν μπορείς να έχεις τη μία χωρίς την άλλη. Ειδικά όταν το πεδίο του παιχνιδιού μεταβάλλεται τόσο δραματικά. Η αλλαγή είναι δύσκολη για όσους είναι απροετοίμαστοι. Για όσους δυσκολεύονται να αλλάξουν οι ίδιοι. Ωστόσο η αλλαγή είναι κάτι φυσιολογικό.

Συνήθως δεν είναι καλό να είσαι μέτριος στη δουλειά σου, αλλά σε έναν κόσμο με τείχη, η μετριότητα μπορούσε να εξασφαλίζει έναν αξιοπρεπή μισθό. Αν φυσικά γεννιόσουν μέσα στα σωστά σύνορα. Μόλις λίγες δεκαετίες πριν, αν πούμε πως είχες την επιλογή να γεννηθείς ιδιοφυία στην Κίνα ή την Ινδία ή να γεννηθείς ένας μέσος άνθρωπος σε μια κωμόπολη της Δύσης, θα διάλεγες το τελευταίο. Εκεί οι πιθανότητες να ευημερήσεις και να ζήσεις μια αξιοπρεπή ζωή, ακόμα και με μέτριο ταλέντο και χαμηλή εργασιακή πίεση, ήταν σίγουρα περισσότερες.

Όχι πια. Ως αποτέλεσμα της αναγκαιότητας και της συγκυρίας, εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης, τα ταλέντα έχουν αρχίσει να νικάνε την τύχη που τους τοποθέτησε στη «λάθος» μεριά του οικονομικού χάρτη, σπάζοντας τα γεωγραφικά σύνορα.

Ακόμα και αν είσαι στον σωστό δρόμο, θα σε πατήσουν αν στέκεσαι ακίνητος. Η εξέλιξη κυλάει σαν το νερό που ακολουθεί πάντα τη μικρότερη αντίσταση. Η ιστορία της οικονομικής ανάπτυξης μας προσφέρει το ίδιο δίδαγμα ξανά και ξανά. Όσο και αν δυσκολεύεσαι να το κάνεις, οφείλεις να το κάνεις. Ειδάλλως θα το κάνουν οι ανταγωνιστές σου.

Αυτό μας έδωσε μια ελευθερία στον τρόπο που εργαζόμαστε, κυρίως στην εργασία πνευματικής φύσης. Ακούγεται κοινότοπο, αλλά όσο πιο μορφωμένος είσαι, τόσο περισσότερες ευκαιρίες θα έχεις. Μπορείς να δουλεύεις από το σπίτι σου και η έδρα της επιχείρησης που σε πληρώνει να είναι ακόμα και σε άλλη ήπειρο. Να είσαι σήμερα εδώ και αύριο στην άλλη άκρη του κόσμου. Η κινητικότητα δεν αφορά πρόσωπα ή αγαθά μόνο, αλλά και πολιτιστικές συνήθειες, τρόπο ζωής.

Ο οδοστρωτήρας του παγκόσμιου ανταγωνισμού επιβάλλει την επιτακτική ανάγκη προσαρμογής της επιχείρησης στις τεχνικές προόδους, σε βάρος των μισθών ή και με συνακόλουθες απολύσεις εργατών. 

Είναι κακό για τους δυτικούς εργαζόμενους; Όχι αναγκαστικά. Βγαίνοντας οι εργαζόμενοι στην Ασία από τη φτώχεια, ο δρόμος προς τη μεσαία τάξη περνάει από την κατανάλωση δυτικών προϊόντων. Πράγματα τα οποία μέχρι χθες θεωρούνταν επιθυμίες, αύριο θα είναι ανάγκες.

Αν και η διεθνής οικονομία υπόκειται σε περιδινήσεις, νομοτελειακά επικρατεί η μακροπρόθεσμη ροπή της τεχνολογικής προόδου, που συνεπάγεται ανύψωση του βιοτικού επιπέδου. Η πίτα μεγαλώνει συνεχώς προς όφελος όλων. Κυρίως αυτών που προσαρμόζονται και ανταποκρίνονται στα μηνύματα της εποχής.

* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, πιστοποιημένος από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επενδυτικός σύμβουλος, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα (www.ependytes.com).

**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο www.euro2day.gr