H Starbucks σχεδιάζει να ανοίγει ένα νέο κατάστημα κάθε εννέα ώρες στην Κίνα, τη δεύτερη σήμερα μεγαλύτερη αγορά της μετά τις ΗΠΑ. Για την αμερικανικών συμφερόντων εταιρεία καφέ από το Σιάτλ, που έχει παρουσία και στην Ελλάδα από το 2002, ο στόχος είναι η Κίνα να γίνει η μεγαλύτερη αγορά της έως το 2025. Ήδη στη Σαγκάη υπάρχουν περισσότερα καταστήματα Starbucks από οποιαδήποτε άλλη πόλη στον κόσμο.

Σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως περισσότερα από 35.711 καταστήματα Starbucks. Σε αυτό συνέβαλε η διεθνής επέκταση της εταιρείας την τελευταία δεκαετία, μέσω της οποίας σχεδόν διπλασίασε τον αριθμό των καταστημάτων της. Μόνο στην Κίνα, ο αριθμός των καταστημάτων, που εκτιμάται ότι θα φθάσει τα 6.000 έως το τέλος του έτους, έχει αυξηθεί σχεδόν 10 φορές. Έως το 2025 φιλοδοξεί να προσθέσει επιπλέον 3.000 καταστήματα σε 300 πόλεις στο δίκτυό της, να διπλασιάσει τις πωλήσεις της και να τετραπλασιάσει τα λειτουργικά της έσοδα, όπως δήλωσε η Μπελίντα ΓουόνγκStarbucks 2022 Investor Day - Belinda Wong, πρόεδρος των Starbucks China, στο διετές συνέδριο της Ημέρας Επενδυτών στις 13 Σεπτεμβρίου. Για να το επιτύχει αυτό σκοπεύει να επενδύσει 220 εκατ. δολ. και να δημιουργήσει Κέντρο Καινοτομίας Ψηφιακής Τεχνολογίας στη χώρα.

Όμως η στρατηγική της Starbucks δεν περιορίζεται μόνο στη δημιουργία δικτύου καταστημάτων. Ο επικεφαλής της, Χάουαρντ Σουλτς, Howard Schulzδεν κρύβει τις στενές σχέσεις της εταιρείας με το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας. Μάλιστα αναγνώρισε νωρίς ότι η Starbucks έπρεπε να «δημιουργήσει πολύ ισχυρές σχέσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους» για να εξασφαλίσει μισθώσεις για καφετέριες, όπως αναφέρειChina first: The untold story of how Starbucks has cozied up to the Communist Party in pursuit of explosive growth | Fast Company το Fast Company. Σε αντάλλαγμα, τα εταιρικά κέρδη χρησιμοποιούνται ουσιαστικά για να βοηθήσουν στην επίτευξη του εθνικού στόχου του προέδρου Σι για «κοινή ευημερία» στην Κίνα. Η Starbucks έχει δημιουργήσει μια ισχυρή αλυσίδα εφοδιασμού, εκπαιδεύοντας και υποστηρίζοντας 17.000 αγρότες στην επαρχία Γιουνάν και διευθύνει έναν τοπικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό.

Όταν άνοιξε το πρώτο κατάστημα στην πλατεία Κοραή, ο επικεφαλής της Starbucks είχε πει ότι η Ελλάδα θα ήταν από τις μεγαλύτερες στρατηγικές αγορές της ηπειρωτικής Ευρώπης. Οι ελπίδες αποδείχτηκαν φρούδες, αλλά η αλυσίδα στην Ελλάδα ακόμα ζει.

Οι ισχυροί δεσμοί της Starbucks με το Κουμμουνιστικό Κόμμα της Κίνας επιβεβαιώνονται και από το γεγονός ότι τη στιγμή που πολλές εταιρείες, όπως η Nike, η Apple και η H&M, έχουν καταδικάσει την καταναγκαστική εργασία των Ουιγούρων, η Starbucks δεν καταδίκασε ποτέ ρητά αυτές τις πρακτικές.

Την ίδια στιγμή πάντως που για την αλυσίδα καφέ η Κίνα αποτελεί το Άγιο Δισκοπότηρο για την ανάπτυξή της, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην έδρα της.

Ανήμερα της καθιερωμένης «Red Cup Day» στις 17 Νοεμβρίου, εργαζόμενοι στα Starbucks στις ΗΠΑ διαδήλωσα έξω από καταστήματα της αλυσίδας για να διαμαρτυρηθούν για τις πρακτικές της εταιρείας. Τους οργάνωσε η Starbucks Workers United, μια ομάδα baristas που έχει συνδικαλίσει πάνω από 200 καταστήματα σε όλες τις ΗΠΑ.

Το Εθνικό Συμβούλιο Εργασιακών Σχέσεων των ΗΠΑ έχει κατηγορήσει τα Starbucks για παραβίαση των εργασιακών κανονισμών με την παρακράτηση των αυξήσεων μισθών από καταστήματα που ψήφισαν τη δημιουργία συνδικάτων. Η Υπηρεσία Εργατικού Δικαίου των Ηνωμένων Πολιτειών (NLRBNational Labor Relations Board) έχει καταθέσει δεκάδες καταγγελίες κατά της εταιρείας. Τον Αύγουστο, ένας δικαστής ανάγκασεStarbucks: «Η Εξέγερση της Κόκκινης Κούπας»- Διαδηλώσεις εργαζομένων της εταιρείας στις ΗΠΑ | Η Καθημερινή τα Starbucks να επαναπροσλάβουν επτά υπαλλήλους ενός καταστήματος στο Μέμφις (Τενεσί), που απολύθηκαν επειδή προσπάθησαν να συνδικαλιστούν.

Ρωσική Κούκλα

Προβλήματα άλλης φύσης αντιμετωπίζει η Starbucks στην Ελλάδα, το πρώτο κατάστημα της οποίας άνοιξε στη χώρα, στην πλατεία Κοραή, το πολύ «μακρινό» 2002. Με εκείνο το κατάστημα –στον χώρο όπου προηγουμένως στεγαζόταν το γνωστό ζαχαροπλαστείο του Φλόκα– έλαβε σάρκα και οστά και η κοινοπραξία της Starbucks Coffee International, θυγατρικής των Starbucks, με την άλλοτε κραταιά οικογένεια Μαρινόπουλου, μέσω της Marinopoulos Brothers SA. Η συμφωνία της Starbucks με την οικογένεια Μαρινόπουλου για την ανάπτυξη του brand περιελάμβανε εκτός από την Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Κύπρο, την Ελβετία και την Αυστρία.

Tο πόσο σημαντική θεωρούσε η Starbucks την ελληνική αγορά επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η είσοδος της αλυσίδας στη χώρα ήρθε μόλις λίγους μήνες μετά την επέκταση του brand στη Γηραιά Ήπειρο. Η Starbucks άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στην Ευρώπη τον Μάρτιο του 2021 στη Ζυρίχη της Ελβετίας και ακολούθησαν η Αυστρία, η Ισπανία και η Γερμανία. Μάλιστα ο τότε επικεφαλής της Starbucks Coffee International Πίτερ Μάσλεν είχε πει για την κοινοπραξία της Starbucks με την οικογένεια Μαρινόπουλου, που ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2002: «Η Ελλάδα αντιπροσωπεύει μια από τις μεγαλύτερες στρατηγικές αγορές της ηπειρωτικής Ευρώπης για τα Starbucks».

Από εκείνο το πρώτο κατάστημα και τις προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί –και αποδείχθηκαν φρούδες– έχουν περάσει δύο δεκαετίες. Σε αυτό το διάστημα η οικογένεια Μαρινόπουλου έχει φθάσει ουκ ολίγες φορές στο παρά πέντε να χάσει τα δικαιώματα ανάπτυξης του σήματος της γνωστής αλυσίδας σε Ελλάδα και Κύπρο. Τα δικαιώματα για την Ελβετία, την Αυστρία και τα Βαλκάνια τα έχασε στις αρχές της περασμένης δεκαετίας μέσω ενός «φιλικού διακανονισμού» με τη Starbucks, η οποία εξαγόρασε το ποσοστό που κατείχε στην Starbucks-Marinopoulos Holdings B.V. η Marinopoulos Holding SARL.

Τον «φιλικό» εκείνο διακανονισμό ακολούθησε και το επίσημο διαζύγιο, στα τέλη Δεκεμβρίου του 2012, με τη βούλα της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού. Η Ανεξάρτητη Αρχή είχε εγκρίνειΛήψη απόφασης επί της γνωστοποίησης συγκέντρωσης σύμφωνα με τα άρθρα 5 έως 10 του Ν. 3959/2011 που αφορά στην απόκτηση αποκλειστικού ελέγχου επί της ανώνυμης εταιρίας με την επωνυμία «Μαρινόπουλος Εταιρεία Καφέ Α.Ε.Ε.» από την εταιρία «Marinopoulos Holding SARL» | Επιτροπή Ανταγωνισμού τότε την απόκτηση αποκλειστικού ελέγχου επί της «Μαρινόπουλος Εταιρεία Καφέ Α.Ε.Ε.» από την εταιρεία «Marinopoulos Holding SARL» με έδρα το Λουξεμβούργο, ως αποτέλεσμα της εξόδου από την πρώτη επιχείρηση του έτερου εκ των τότε ελεγχόντων μετόχων της εταιρείας «Starbucks Coffee International Inc».

Το «φιλικό μετοχικό διαζύγιο» επιβεβαιώνει ότι η Starbucks δεν κατάφερε ποτέ να κάνει κάτι ξεχωριστό στη χώρα. Αντιθέτως ο όμιλος από το Σιάτλ, θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχει πέσει, όπως και η Νατάσα Λιόν ως Νάντια Βουλβόκοφ στην αμερικανική σειρά του Netflix Russian Doll, σε μια χρονική λούπα στην Ελλάδα αλλά και στις σχέσεις της με την οικογένεια Μαρινόπουλου. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Μια σύμβαση στο νήμα

Σήμερα η εταιρεία που ελέγχει το δίκτυο των 27 καταστημάτων Starbucks στην Ελλάδα είναι η Μαρινόπουλος Εταιρεία Καφέ Μονοπρόσωπη ΑΕΕ (Μαρινόπουλος Καφέ). Το 100% του μετοχικού της κεφαλαίου ανήκει στην «Αφοί Μαρινόπουλοι Συμμετοχών & Διοίκησης Επιχειρήσεων ΑΕ», συμφερόντων μελών της οικογένειας Μαρινόπουλου. Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Μαρινόπουλος Καφέ είναι ο Παναγιώτης Ι. Μαρινόπουλος και μέλος του διοικητικού συμβουλίου ο Στέφανος Ι. Μαρινόπουλος, τα ίδια πρόσωπα που είναι και στην «Αφοί Μαρινόπουλοι Συμμετοχών & Διοίκησης Επιχειρήσεων ΑΕ».

Πριν από την «Αφοί Μαρινόπουλοι Συμμετοχών & Διοίκησης Επιχειρήσεων ΑΕ», βασικός μέτοχος της Μαρινόπουλος Καφέ μέχρι τις 9 Ιουλίου του 2013 ήταν η Marinopoulos Holding SARL και ακολούθησε η Μαρινόπουλος ΑΕ Γενικού Εμπορίου. Αυτό άλλαξε στις 31 Οκτωβρίου του 2017, οπότε και το 100% του κεφαλαίου της μεταβιβάστηκε στην «Αφοί Μαρινόπουλοι Συμμετοχών & Διοίκησης Επιχειρήσεων ΑΕ», σε συνέχεια της εξυγίανσης της Μαρινόπουλος ΑΕΜαρινόπουλος: Δύο πτωχεύσεις και μία συγχώνευση, μέρος του ενεργητικού και του παθητικού της οποίας πέρασε στον έλεγχοΣκλαβενίτης, 375 ημέρες μετά της Ι&Σ Σκλαβενίτης ΑΕ. Η Μαρινόπουλος Εταιρεία Καφέ Μονοπρόσωπη ΑΕΕ δεν περιλαμβανόταν στο τμήμα του ενεργητικού που μεταβιβάστηκε και με βάση τη συμφωνία εξυγίανσης οι μετοχές της μεταβιβάστηκαν στην «Αφοί Μαρινόπουλοι Συμμετοχών & Διοίκησης Επιχειρήσεων ΑΕ».

Η εταιρεία, όπως αναφέρεται στις οικονομικές της καταστάσεις για τη χρήση του 2020 –δημοσιεύθηκαν με αρκετή καθυστέρηση στις 16/11/2022 ενώ ακόμη δεν έχει αναρτήσει στο ΓΕΜΗ τις οικονομικές καταστάσεις για το 2021– δραστηριοποιείται στον τομέα της εστίασης. Με βάση τα στοιχεία του 2020, διέθετε δίκτυο 27 καταστημάτων πώλησης καφέ –το 2012 το δίκτυο της στην Ελλάδα ήταν 31 καταστήματα και στην πλήρη ανάπτυξη της συνεργασίας με τα Starbucks αυτό είχε φθάσει στα 70– και κατέχει το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης και εκμετάλλευσης του ονόματος Starbucks στην Ελλάδα μέσω φυσικών καταστημάτων (εξαιρούνται τα αεροδρόμια).

Η σύμβαση για το συγκεκριμένο δικαίωμα έληξε στις 30 Μαΐου του 2022, επεκτάθηκε έως και τις 30 Νοεμβρίου του 2022, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, οι οποίες δεν επιβεβαιώνονται επισήμως, έχει πάρει μια νέα ολιγόμηνη παράταση.

Βέβαια η οικογένεια Μαρινόπουλου έχει αποδείξει ότι είναι επτάψυχη. Παραδείγματος χάριν η Μαρινόπουλος Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ, συμφερόντων μελών της οικογένειας Μαρινόπουλου, που αναπτύσσει το σήμα GAP, λίγο πριν λήξει η σύμβαση με την Gap Europe Limited Ltd –έληγε στις 31 Ιουλίου του 2021– κατέφερε να την ανανεώσει μέχρι τις αρχές του 2028. Επίσης πέτυχε, και πάλι στο παρά πέντε, το Τριμελές Εφετείο Αθηνών να κάνει δεκτή την έφεσή που άσκησε σε συνέχεια της απορριπτικής απόφασης του Πρωτοδικείου Αθηνών στο αίτημά της για επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης. Η θετική απόφαση του Τριμελούς Εφετείου άνοιξε τον δρόμο για την εφαρμογή της συμφωνίας εξυγίανσης με όχημα τη Yamaran, συμφερόντων της οικογένειας του Στέφανου Μαρινόπουλου.

Ένα βαρέλι δίχως πάτο

Ας επιστρέψουμε όμως στην Μαρινόπουλος Καφέ. Ο τζίρος της το 2020, πρώτη χρονιά της πανδημίας, σύμφωνα με τον τελευταίο δημοσιευμένο ισολογισμό στο ΓΕΜΗ, υποχώρησε στα 10,997 εκατ. ευρώ από 16,544 εκατ. ευρώ που ήταν το 2019 και 21,08 εκατ. ευρώ το 2012.

Οι ζημιές της ξεπέρασαν τα 3,33 εκατ. ευρώ, από ζημιές 1,781 εκατ. ευρώ το 2019 και ζημιές 7,524 εκατ. ευρώ το 2012, ενώ οι συσσωρευμένες ζημιές, στα τέλη του 2020, ξεπέρασαν τα 72,1 εκατ. ευρώ.

Και συνεχίζουμε. Το σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεών της υπερέβαινε το σύνολο του κυκλοφορούντος ενεργητικού κατά 37,197 εκατ. ευρώ και η καθαρή θέση ήταν αρνητική στα 33,884 εκατ. ευρώ. Για τον λόγο αυτό θα έπρεπε η διοίκησή της να συγκαλέσει γενική συνέλευση ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, όπως απόφαση για αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Αυτό δεν συνέβη, όπως σημειώνει ο Ορκωτός Ελεγκτής (στην έκθεσή του που περιλαμβάνεται στον ισολογισμό), παρά το γεγονός ότι έστειλε σχετική επιστολή στις 11 Φεβρουαρίου του 2022. Σημειώνεται ότι οι οικονομικές καταστάσεις του 2020, που αναρτήθηκαν πριν από λίγες εβδομάδες, υπεγράφησαν στις 2 Αυγούστου του 2022.

Επιπροσθέτως η εταιρεία από τη χρήση του 2016 δεν εξυπηρετεί τους όρους των υφιστάμενων δανείων της σύμφωνα με τις συμβατικές της υποχρεώσεις. Στις 31/12/2020 ο δανεισμός της (μη εξυπηρετούμενος) προς τις τράπεζες Eurobank, Alpha Bank και Πειραιώς ξεπερνούσε τα 24,9 εκατ. ευρώ και οι υποχρεώσεις προς τους προμηθευτές τα 13,6 εκατ. ευρώ. Όλα αυτά, όπως αναφέρεται στις οικονομικές καταστάσεις του 2020, υποδηλώνουν την ύπαρξη ουσιώδους αβεβαιότητας η οποία ενδεχομένως να εγείρει σημαντική αμφιβολία σχετική με τη δυνατότητά της να συνεχίσει τη δραστηριότητά της ως δρώσα οικονομική μονάδα εντός του 2022 και μετά.

Για να συνεχίσει τη λειτουργία της, αναφέρεται στις ίδιες καταστάσεις, θα πρέπει να επιτύχει να αναχρηματοδοτήσει συνολικά τα υφιστάμενα δάνεια σε καθυστέρηση κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε αυτά να μπορούν πλέον να εξυπηρετηθούν.

Επιπλέον όλων αυτών η εταιρεία εμπλέκεται σε διάφορες δικαστικές υποθέσεις, με τη διοίκηση και τους νομικούς της συμβούλους της να εκτιμούν ότι οι εκκρεμείς υποθέσεις (αγωγές τρίτων) ύψους 2,7 εκατ. ευρώ –από αυτά τα 2,6 εκατ. ευρώ αφορούν φορολογικές υποθέσεις– αναμένεται να διευθετηθούν χωρίς σημαντικές αρνητικές επιδράσεις.

Και ο «λευκός ιππότης»

Παρά τα παραπάνω, ίσως και αυτή τη φορά οι «μοίρες» να έχουν γράψει ένα happy end για την «περιπέτεια» της επτάψυχης οικογένειας Μαρινόπουλου με τα Starbucks.

Πριν από λίγες ημέρες, η εταιρεία διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων Intrum Hellas φέρεται να άναψε το «πράσινο φως» στην πώληση ορισμένων δανείων της Μαρινόπουλος Καφέ στο κυπριακό fund Elements Capital Management, που διαχειρίζεται κεφάλαια κοντά στο μισό δισ. ευρώ και είναι μέτοχος της εταιρείας FAMAR (του νότιου τομέα που περιλαμβάνει τις Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία), συμφερόντων στο παρελθόν της οικογένειας Μαρινόπουλου.

Οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης, που έχουν σήμερα στα χέρια τους τα δάνεια της Μαρινόπουλος Καφέ, φέρονται να τα πουλάνε στην Elements Capital Management στα 15 cents του ευρώ και τις μετοχές της δραστηριότητας της Κύπρου στα 11 εκατ. ευρώ. Η ανανέωση της σύμβασης της Starbucks για την Κύπρο λήγει τον Οκτώβριο του 2023.

Όμως η συμφωνία δεν είναι όσο εύκολη φαίνεται. Γιατί τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο έχει η μαμά Starbucks, η οποία σύμφωνα με άλλες πληροφορίες βρίσκεται σε επαφές με την Elements Capital Management προκειμένου η τελευταία να αναλάβει το brand σε Ελλάδα, Κύπρο ίσως και σε κάποιες άλλες χώρες.

Την ίδια στιγμή οι Αμερικανοί εμφανίζονται ενοχλημένοι από τη στάση που είχε τηρήσει η οικογένεια Μαρινόπουλου όταν το 2016 έβαλε ενέχυρο στις τράπεζες τις μετοχές της Ελλάδος και Κύπρου, στην τότε αναδιάρθρωση της αλυσίδα σούπερ μάρκετ Μαρινόπουλος. Το ενέχυρο δεν εξασκήθηκε ποτέ. Τότε οι Αμερικανοί είχαν διαμηνύσει στην οικογένεια Μαρινόπουλου να βρει λύση, διαφορετικά θα τους έπαιρνε την επιχείρηση. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που η σύμβαση με τη Starbucks κρεμόταν από μια κλωστή και πηγαίνει από παράταση σε παράταση.

Το ποιο θα είναι το μέλλον της οικογένειας Μαρινόπουλου στη Μαρινόπουλος Καφέ και στη σχέση της εταιρείας με τη Starbucks μένει να φανεί. Οι τράπεζες φέρονται να μην επιθυμούν την παραμονή της οικογένειας στο σχήμα, βέβαια αυτό δεν δεσμεύει τον «λευκό ιππότη».

Αλεξάνδρα Γκίτση (insidestory)

H Αλεξάνδρα Γκίτση έχει αρθρογραφήσει στα Τρόφιμα & Ποτά, Εξουσία, Τα Νέα, Fortune, Κεφάλαιο, Βιομηχανική Επιθεώρηση, Επένδυση κ.ά. Η διαδικτυακή της καριέρα ξεκίνησε από τον ‪flash.gr και συνεχίστηκε στο Euro2day.gr και το Capital.gr. Τώρα εργάζεται στο Euro2day.gr.