Ανυπολόγιστες καταστροφές σε υποδομές, παραγωγικές μονάδες, επιχειρήσεις, ζωικό κεφάλαιο, αγροτική παραγωγή, οικίες και στο φυσικό περιβάλλον αφήνουν οι φονικές πλημμύρες των τελευταίων ημερών που δοκιμάζουν τις αντοχές της χώρας και έρχονται σε συνέχεια των μεγάλων πυρκαγιών του καλοκαιριού.

Ακόμα χειρότερα, η ακραία κακοκαιρία μέχρι στιγμής προκάλεσε το θάνατο έξι ανθρώπων ενώ υπάρχει ανησυχία ότι ο αριθμός των νεκρών θα αυξηθεί.

Σημαντικές επιπτώσεις θα υπάρξουν στον προϋπολογισμό, στις δημόσιες επενδύσεις (με την ανακατανομή πόρων για την αποκατάσταση των ζημιών σε δρόμους, γέφυρες και άλλες υποδομές που καταστράφηκαν), αλλά και σε τράπεζες, εταιρίες διαχείρισης ακινήτων και ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Παράλληλα εκφράζεται ανησυχία για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον τουρισμό εξαιτίας των κλιματολογικών αλλαγών.

Η καταγραφή των ζημιών σε σπίτια, επιχειρήσεις και υποδομές είναι υπό εξέλιξη, ωστόσο είναι βέβαιο ότι οι συνολικές ζημιές από τις φυσικές καταστροφές θα ανέλθουν σε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. 

Λογιστικά ωστόσο, οι μεγάλες καταστροφές όχι μόνο δεν θα επηρεάσουν αρνητικά το ΑΕΠ αλλά αντίθετα ίσως το ευνοήσουν. Ο λόγος είναι ότι η κατεστραμμένη γέφυρα ή ο κατεστραμμένος δρόμος δεν αφαιρείται από την αξία του ΑΕΠ, ενώ αντίθετα οι δαπάνες για την ανακατασκευή του νέου δρόμου και της νέας γέφυρας θα προστεθούν στο ΑΕΠ. 

Σοβαρό είναι το πλήγμα και στην ψυχολογία των πολιτών από τις διαδοχικές φυσικές καταστροφές αλλά και τα πολλά συμβάντα που προηγήθηκαν, όπως των Τεμπών, της Αγχιάλου ακόμα και το έγκλημα στο λιμάνι του Πειραιά που αναδεικνύουν τα ευρύτερα προβλήματα της δημόσιας διοίκησης, του κράτους και τη θεσμική ένδεια.

Η χθεσινή βύθιση του Χρηματιστηρίου με απώλειες άνω του -2%, κόντρα στα θετικά οικονομικά νέα (ΑΕΠ, Αττικής Οδός κλπ), δεν είναι ασύνδετη με την γενικότερη βαθιά προβληματική εικόνα της χώρας, ενώ αποτυπώνει και μια σειρά νέων μακροπρόθεσμων ρίσκων για την οικονομία και τη χώρα ευρύτερα.

Τα διαδοχικά πλήγματα τους τελευταίους μήνες από το συμβάν στα Τέμπη μέχρι τις πυρκαγιές και τώρα τις φονικές καταιγίδες πλήττουν τη φήμη της χώρας αναδεικνύοντας τα σοβαρά προβλήματα οργάνωσης και διοίκησης. Δεν υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην Ευρώπη, όπου μια φωτιά καίει για 16 ημέρες (Έβρος) και ο κρατικός μηχανισμός αδυνατεί να την αντιμετωπίσει. Πάμπολα είναι τα παραδείγματα των τελευταίων ετών που αποτυπώνουν την μεγάλη αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει σύνθετες και απαιτητικές καταστάσεις.

Τέλος, σοβαρές είναι οι ελλείψεις σε κρίσιμες (και όχι μόνο) υποδομές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ένταση των βροχοπτώσεων ήταν ένα ακραίο γεγονός, ωστόσο οι επιπτώσεις πολλαπλασιάστηκαν λόγω των ελλιπών υποδομών.

Πυρετός συσκέψεων στο Μαξίμου

Διαδοχικές είναι οι συσκέψεις στην κυβέρνηση και το οικονομικό επιτελείο τα τελευταία 24ωρα για την καταγραφή των μεγάλων ζημιών που προκάλεσαν οι πλημμύρες και την εξεύρεση πόρων για την αποκατάσταση των ζημιών, ωστόσο οι πρώτες εκτιμήσεις είναι ότι δεν θα υπάρξει άμεσα σημαντική επίπτωση στον προϋπολογισμό. Τις επόμενες ημέρες, όταν θα υπάρχει και πιο καθαρή εικόνα για τις καταστροφές, θα εξειδικευτούν τα μέτρα και οι παρεμβάσεις για τη στήριξη των πληγέντων. 

Κυβερνητικές πηγές αναγνωρίζουν ότι οι κλιματικές συνθήκες αλλάζουν τα δεδομένα και διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα όπου νέοι κίνδυνοι αναδύονται για την οικονομία και τη χώρα.

«Το κρίσιμο ζήτημα είναι τι προβολές κάνουμε για τα επόμενα 10, 20, 30 χρόνια για τις φυσικές καταστροφές, πώς όλα αυτά θα αποτυπωθούν σε έναν προϋπολογισμό και πώς θα πρέπει να τα διαχειριστούμε», σημειώνουν κυβερνητικά στελέχη. Πρόκειται για εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα που απασχολεί πολύ και τις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να υπάρξουν κάποιες σχετικές αποφάσεις.

Το μέγεθος των καταστροφών οδήγησε στην αναβολή της ομιλίας του Πρωθυπουργού στη ΔΕΘ. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα βρεθεί την επόμενη εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη όπου θα τοποθετηθεί αναλυτικά για την κατάσταση και τις μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που θα προωθήσει για τον εκσυγχρονισμό του κράτους.

Τα νέα ρίσκα

Η συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού αλλά και η έλλειψη υποδομών φέρνουν στην επιφάνεια μια σειρά από νέους σοβαρούς και μακροπρόθεσμους κινδύνους.

Δημοσιονομικά, τα ακραία γεγονότα και οι καταστροφές που αυτά προκαλούν, απαιτούν να υπάρχουν μεγάλα κεφαλαιακά μαξιλάρια ώστε η κυβέρνηση να μπορεί να ενισχύει τους πληγέντες, να επισκευάζει υποδομές και να κατασκευάζει νέες για την αντιμετώπιση των ακραίων φαινομένων. Επίσης, θα απαιτηθούν μεγαλύτερες δαπάνες για την ενίσχυση σε μέσα και ανθρώπους των κρατικών δομών για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών. Δεδομένου ότι η Ελλάδα παραμένει μια χώρα με πολύ υψηλό δημόσιο χρέος και εξαιρετικά περιορισμένη ευελιξία και ανθεκτικότητα δημιουργούνται πρόσθετες ανησυχίες.

Μεγάλος προβληματισμός αναπτύσσεται και για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στον τουρισμό εξαιτίας της αλλαγής στις κλιματικές συνθήκες. Διεθνώς ενισχύεται η αντίληψη ότι οι μεσογειακές χώρες δεν είναι πια τόσο ασφαλείς προορισμοί από κλιματικής πλευράς. Πυρκαγιές αλλά και οι συχνοί μεγάλης διάρκειας καύσωνες, με θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών Κελσίου, στρέφουν ολοένα και περισσότερους προς πιο βόρειες περιοχές.

Νέοι σοβαροί κίνδυνοι αναδύονται επίσης για τις τράπεζες και τις ασφάλειες. Οι τράπεζες θα αρχίσουν να ενσωματώνουν στις πιστοδοτικές τους πολιτικές τα περιβαλλοντικά ρίσκα των περιοχών. Σημειώνεται ότι οι τράπεζες είναι ήδη σε διαβούλευση με τον επόπτη, την  ΕΚΤ, για την ενσωμάτωση στα μοντέλα πιστοδοτήσεων και μέτρησης κινδύνου των κλιματικών κινδύνων. Αν για παράδειγμα ο όγκος νερού που έπεσε τις προηγούμενες ημέρες στο Πήλιο είχε πέσει στην Πάρνηθα, η οποία είναι απογυμνωμένη από τις πυρκαγιές, το ύψος των καταστροφών στην Αττική, η οποία επίσης δεν έχει σοβαρές υποδομές, θα ήταν τεράστιο με ανυπολόγιστες οικονομικές συνέπειες.

Αντίστοιχα οι ασφαλιστικές εταιρίες, παρά το γεγονός ότι δεν φαίνεται να επηρεάζονται σοβαρά από τις ζημιές που προκαλούν οι πλημμύρες, κυρίως λόγω των περιορισμένων ασφαλίσεων ειδικά στην επαρχία, θα πρέπει επίσης να μετρούν και να τιμολογούν τον κίνδυνο  από φυσικές καταστροφές.

Μέτρα ανακοινώνουν τράπεζες - servicers

Άμεσα οι τράπεζες αλλά και οι εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων θα ανακοινώσουν μέτρα για την ανακούφιση των δανειοληπτών στις πληγείσες περιοχές. Στα μέτρα που συζητούνται στο πλαίσιο της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών είναι η 6μηνη αναστολή καταβολής των δόσεων των δανείων και αντίστοιχο «πάγωμα» της οφειλής και των τόκων αλλά και άλλα μέτρα παρόμοια με αυτά που έχουν ανακοινωθεί σε αντίστοιχες φυσικές καταστροφές.

Μέτρα θα ανακοινώσουν και οι servicers και μεταξύ αυτών που θα ανακοινωθούν περιλαμβάνονται αναστολή για έξι μήνες, κάθε ενέργειας αναγκαστικής εκτέλεσης που αφορά πληττόμενους δανειολήπτες καθώς επίσης και αναστολή ενεργειών τηλεφωνικής όχλησης προς τους δανειολήπτες που έχουν πληγεί.

Στόχος είναι τα μέτρα να ανακοινωθούν γρήγορα και ανεξάρτητα από το πότε θα καταγραφούν και επισήμως από τις αρμόδιες κρατικές αρχές οι πληγείσες περιοχές.

Γιάννης Παπαδογιάννης, Businessdaily.gr