Του Φάνη Γέμτου*

Κάθε μέρα διαβάζουμε στις εφημερίδες και ακούμε από τα δελτία ειδήσεων για τα μεγάλα προβλήματα από την ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες στην Ευρώπη. Ο Τάμεσης στερεύει στην Αγγλία, γίνονται εγκλήσεις στους πολίτες να μειώσουν την κατανάλωση και ετοιμάζουν δελτίο για τη χρήση του νερού. Ο Ρήνος και ο Δούναβης έχουν μειωμένη ροή νερού και οι μεταφορές που γίνονταν από τα νερά τους δυσκολεύουν και ακριβαίνουν. Η Νορβηγία σταματά τις εξαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη, γιατί τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια έχουν μειωμένα αποθέματα νερού. Τα γαλλικά πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού δεν μπορούν να ψυχθούν, λόγω μειωμένων ροών νερού και μειώνουν την παραγωγή. Πολλές καλλιέργειες έχουν μειωμένες αποδόσεις (περιοχή Πάδου στη Β. Ιταλία), ενώ άλλες, όπως το καλαμπόκι, έχουν καταστραφεί σε πολλές χώρες. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη και πολλές χώρες αντιμετωπίζουν κίνδυνο να μην έχουν νερό για κάλυψη βασικών αναγκών. Η αναμονή βροχής είναι ένα άγνωστο στοιχείο. Εάν όμως ακολουθήσουν έντονες βροχοπτώσεις, θα έχουν αμφίβολα αποτελέσματα και ίσως πλημμύρες.

Στο δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ της 12ης/8/22 μεταδόθηκε ρεπορτάζ για τα προβλήματα ξηρασίας. Εκεί παρουσιάστηκε και ένας χάρτης της Ευρώπης. Είχε με κόκκινο χρώμα τις περιοχές με έντονο πρόβλημα ξηρασίας και με κίτρινο τις περιοχές με μικρότερο πρόβλημα. Όλος ο χάρτης της Ευρώπης ήταν κίτρινος και κόκκινος. Υπήρχε και μια περιοχή, η Ελλάδα, που ήταν σχεδόν όλη άσπρη. Δηλαδή δεν είχε πρόβλημα λειψυδρίας. Κάτι που είναι πραγματικό, καθώς φέτος είχαμε αρκετές βροχές όλον τον χρόνο. Μάλιστα πολλές φορές είχαμε προβλήματα με πλημμυρικά φαινόμενα. Την ίδια μέρα το Τρίκκη Press δημοσίευε φωτογραφίες του Πηνειού ποταμού που ήταν ξερός στον Νομό Τρικάλων, ενώ λίγες μέρες νωρίτερα οι αγρότες στον Ερμίτση διαμαρτύρονταν για έλλειψη νερού και μειωμένη τροφοδοσία.

Ένα ερώτημα που τίθεται είναι τι θα γίνει αν τα επόμενα χρόνια μια αντίστοιχη ξηρασία σε συνδυασμό με υψηλές θερμοκρασίες πλήξει και τη χώρα μας. Τι θα συμβεί στη Θεσσαλία; Έχει η Θεσσαλία αποθέματα νερού για να καλύψει μία ή περισσότερες δύσκολες χρονιές; Τα αποθέματα νερού της Θεσσαλίας, δηλαδή ταμιεύσεις νερών χειμερινών βροχοπτώσεων, περιορίζονται σε τρεις ταμιευτήρες: Τους ταμιευτήρες της λίμνης Πλαστήρα, της λίμνης Σμοκόβου και της Κάρλας. Μικρότεροι ταμιευτήρες παίζουν βοηθητικό ρόλο στην κάλυψη των αναγκών. Ο τελευταίος (Κάρλα) γεμίζει κάθε χρόνο από νερά του Πηνειού ποταμού κοντά στη Λάρισα (Φράγμα Γυρτώνης). Ένα μεγάλο μέρος εκτάσεων ποτίζεται από τον ταμιευτήρα Πλαστήρα. Όλο το καλοκαίρι λειτουργεί το ΥΗ για να τροφοδοτεί με νερό εκτός από τις εκτάσεις στον Ν. Καρδίτσας και τις περιοχές δεξιά του παλαιού αυτοκινητόδρομου Λάρισας-Βόλου. Συνήθως στο τέλος της αρδευτικής περιόδου η στάθμη της λίμνης είναι στο οικολογικό όριο και κάθε χειμώνα γεμίζει με τις βροχές για να καλύψει τις ανάγκες της επόμενης περιόδου. Κάτι αντίστοιχο γίνεται με τον ταμιευτήρα Σμοκόβου. Τι θα γίνει αν τον χειμώνα έχουμε ελάχιστες βροχές; Δεν θα μπορέσει να ποτίσει ούτε ο ΤΟΕΒ Ταυρωπού. Πολύ περισσότερο περιοχές πιο κάτω στη ροή του Πηνειού. Τι θα συμβεί τότε; Καλλιέργειες θα καταστραφούν με αντίστοιχη ζημιά των αγροτών της περιοχής, αλλά και κινδύνους για την επισιτιστική ασφάλεια της περιοχής. Η ζημιά για τη χώρα θα είναι τεράστια και το πρόβλημα δεν θα λυθεί με αποζημιώσεις που το πολιτικό σύστημα της χώρας θα μοιράσει για να καλύψει τις ζημιές. Να μην ξεχνάμε ότι στο παρελθόν (πριν λίγα χρόνια) στη Θεσσαλία είχαμε φαινόμενα ξηρασίας μέτρια έως σοβαρά (κάθε 3 - 5 χρόνια) και έντονα (κάθε 7 χρόνια, συχνά και με συνεχόμενες 2 χρονιές) με τον Πηνειό να γίνεται ρυάκι!

Αν είχαμε μια λογική διακυβέρνηση της χώρας θα είχαμε φροντίσει να δημιουργήσουμε αποθέματα νερού για αυτές της καταστάσεις. Με τα μεγάλα φράγματα περιφερειακά της Θεσσαλίας (Ενιπέα, Μουζακίου, Πύλης, Ελασσωνίτη, Νεοχωρίτη) θα είχαμε ένα απόθεμα τουλάχιστον 250 εκατομμυρίων κ.μ. νερού για να καλύψουμε τις ανάγκες του πληθυσμού και των καλλιεργειών. Το φράγμα της Συκιάς με χωρητικότητα κοντά στα 500 εκατομμύρια κ.μ. νερού θα μπορούσε σε περίπτωση ανάγκης να περιορίσει τα προβλήματα. Εμείς τι κάνουμε; Κάτω από μια οικο-τρομοκρατία αρνούμαστε να δημιουργήσουμε υποδομές ταμίευσης νερού, που, όπως έχω αναφέρει πολλές φορές, θα μας δώσουν ΑΣΦΑΛΕΙΑ: από πλημύρες, φθηνή και πράσινη ΥΗ ενέργεια, φθηνό και καλής ποιότητας νερό για ύδρευση και άρδευση και αποθέματα για περιόδους ξηρασίας. Η άρδευση με επιφανειακά νερά θα περιορίσει την άντληση νερού από τα υπόγεια αποθέματα που θα αποκατασταθούν σταδιακά και θα τα έχουμε ως αποθέματα για περιόδους ξηρασίας που πρέπει να αναμένουμε με την κλιματική αλλαγή. Φυσικά θα αλλοιωθεί το περιβάλλον, όπως γίνεται από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα (δρόμοι, γέφυρες, κατοικίες, μεταφορά ενέργειας, ανεμογεννήτριες, Φ/Β κ.λπ.), θα δημιουργηθούν όμως νέα περιβάλλοντα (βλέπε λίμνη Πλαστήρα), όπου θα αναπτυχθούν σημαντικές δραστηριότητες που θα κρατήσουν τους πληθυσμούς της χώρας στις εστίες τους και δεν θα καταλήξουμε όλοι στην Αττική. Και φυσικά δεν ακολουθούμε το παράδειγμα των έξυπνων χωρών. Και δεν αναφέρομαι στην Ελβετία ή τη Νορβηγία, αλλά σε χώρες όπως η Πορτογαλία, αλλά κυρίως τους γείτονές μας Τούρκους. Εκεί ο κ. Ερντογάν δήλωσε στα εγκαίνια 34 υδροηλεκτρικών σταθμών που κατασκευάστηκαν πρόσφατα με εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή 2,3 TWh συνολικά ότι η ΥΗ είναι από του σημαντικούς τομείς για επενδύσεις. Η Τουρκία πρόσθεσε 605 υδροηλεκτρικά συστήματα τις τελευταίες δύο δεκαετίες και υπάρχουν άλλα 125 έργα σε εξέλιξη. Η Τουρκία έχει ένα ανάγλυφο με πολλά βουνά που επιτρέπουν την ανάπτυξη έργων ταμίευσης και ΥΗ, ενώ αρδεύει με επιφανειακά νερά πεδιάδες, όπως της Θεσσαλίας. Μεταξύ των ποταμών Σεϊχάν και Τσεϊχάν υπάρχει μια πεδιάδα 5.000.000 στρ. που ποτίζεται ολόκληρη από έναν ταμιευτήρα στα Άδανα που είναι δίπλα στο Πανεπιστήμιο της Τσουκούροβα. Μια από τις εξηγήσεις γιατί οι Τούρκοι πάνε μπροστά και εμείς τους κοιτάμε με έκπληξη. Θα ξυπνήσει το πολιτικό μας σύστημα; Μήπως πρέπει να τους ξυπνήσουμε ενόψει εκλογών; Στο χέρι μας είναι.

*Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος - ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας