Σοβαρές εξελίξεις σημειώνονται σύμφωνα με πληροφορίες του thessaliaeconomy.gr στην έρευνα για την κοστολόγηση των σηράγγων της Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου στην περιοχή μας και στην ενδεχόμενη ζημία του ελληνικού Δημοσίου, καθώς, όπως προκύπτει από τους Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης, καταβλήθηκαν ποσά πολλών εκατομμυρίων ευρώ για έργα όπως η Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ) που δεν συμπεριελήφθησαν στην αρχική δημοπράτηση και δόθηκαν  στην ίδια κοινοπραξία με ανάθεση.

 Στο στόχαστρο του εισαγγελέα διαφθοράς Θεσσαλονίκης Αχιλλέα Ζήση έχουν μπει οι δύο σήραγγες των Τεμπών και η μία του Πλαταμώνα τις οποίες κατασκεύασε και εκμεταλλεύεται η εταιρεία  «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου».

Οι συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων, οι οποίες κυρώθηκαν το 2007 από τη Βουλή και τις έχει πληρώσει ακριβά το Δημόσιο ανασύρθηκαν και περιλαμβάνονται σε πόρισμα του Σώματος Επιθεωρητών - Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης που εστάλη στην Εισαγγελία.

Αυτό αποτελεί καρπό της τρίχρονης και πλέον εξονυχιστικής εξέτασης των διαδικασιών ανάθεσης, από την έγκριση της διακήρυξης μέχρι την υπογραφή της σύμβασης και την κύρωσή της με νόμο του έργου "Κατασκευή Λωρίδας Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ)των σηράγγων Τ1 μήκους 1.900 μέτρων και Τ2 6 χιλιομέτρων στα Τέμπη και Τ3 3 χλμ. στον Άγιο Παντελεήμονα, το οποίο έχει ενσωματωθεί στη σύμβαση παραχώρησης του έργου “Μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία, συντήρηση και εκμετάλλευσης του αυτοκινητόδρομου Μαλιακός - Κλειδί”.

Το πόρισμα ελέγχου με αριθμό 300/Α/16, το οποίο ολοκληρώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, εντοπίζει σειρά παρατυπιών κατά παράβαση της νομοθεσίας περί εκτέλεσης δημοσίων έργων κατά την κατασκευή Λωρίδας Έκτακτης Ανάγκης εντός των τριών σηράγγων, καθώς αυτή ενσωματώθηκε στο συμβατικό αντικείμενο μετά την κατακύρωση του διαγωνισμού χωρίς ξεχωριστή σύμβαση, με εξ ολοκλήρου επιβάρυνση του Δημοσίου κατά 169 εκατ. ευρώ, αν και δεν περιλαμβάνονταν στην προσφορά του Παραχωρησιούχου. Δηλαδή, εκ των υστέρων η διατομή των τριών διδύμων σηράγγων μεγάλωσε για να χωρέσει ΛΕΑ.

Μάλιστα για να παραδοθούν τελικώς οι σήραγγες των Τεμπών στην κυκλοφορία τον περασμένο Μάρτιο, το Ελληνικό Δημόσιο κατέβαλε αποζημίωση 41,9 εκατ. ευρώ, συμφώνησε για αρκετές αναθέσεις μελετών έργων αλλά και άλλες παραχωρήσεις- όπως είναι η τοποθέτηση διοδίων στον παλιό δρόμο των Τεμπών - προκειμένου η κοινοπραξία να συναινέσει στην έγκαιρη ολοκλήρωση των σηράγγων. 

Η συγκεκριμένη συμφωνία για το "πανοπροίκι" και την ολοκλήρωση του αυτοκινητόδρομου "Μαλιακός - Κλειδί» υπεγράφη στις 17 Ιανουαρίου από τον υπουργό Υποδομών Χρήστο Σπίρτζη και τους εκπροσώπους της κοινοπραξίας «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου».

Το ιστορικό

Ως γνωστόν, το έργο ανατέθηκε στις 22 Ιουνίου του 2007 με απόφαση του τότε υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιά έπειτα από δημοπράτηση το 2001 με το σύστημα της κλειστής διαδικασίας «προεπιλογής» με δημοπράτουσα αρχή την Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων - Οδικοί Άξονες Παραχώρησης (ΕΥΔΕ - ΟΑΠ). Ο διεθνής διαγωνισμός διήρκεσε τέσσερα χρόνια, έως το 2005, και περιελάμβανε την Α φάση με την προεπιλογή των διαγωνιζομένων και της Β φάση της δημοπράτησης το 2005 με υποβολή των προσφορών, αξιολόγηση και το 2007 την ανάδειξη του παραχωρησιούχου - αναδόχου.

Σύμφωνα με παλιότερη δημοσιογραφική έρευνα που έκανε η Λούλη Σταυρογιάννη για την Αυγή, στην Α φάση προεπιλέχθηκαν τέσσερις υποψήφιοι και ένας επιλαχών κατασκευαστικός όμιλος. Στη Β φάση συμμετείχαν δύο από τους προεπιλεγέντες ομίλους. Η Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου Α.Ε. με μέλη τις κατασκευαστικές Bilfinger Berger AG, HoChtief, Lamda Developommeht, ΑΕΓΕ ΑΤΕ, Αθηνά ΑΤΕ και Ευκλείδης ΑΤΕ, και η «Ολυμπία Οδός Α.Ε.» με εννέα μέλη.

Οριστικός ανάδοχος ανακηρύχτηκε ο όμιλος Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου Α.Ε. και η σύμβαση παραχώρησης υπογράφηκε στις 28 Ιουνίου του 2007, για να κυρωθεί από τη Βουλή με τον Νόμο 3605/2007 στις 8 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς. Εν τω μεταξύ, στη σύνθεση του προσωρινού αναδόχου προσχώρησαν τρεις εταιρείες (η γαλλική ViNCI S.A. και οι εγχώριες Άκτωρ και J&P Άβαξ) από τον «αντίπαλο» όμιλο σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση συναίνεσης στις 21.5.2007.

Προσθήκες με δημόσιο χρήμα 

Το πόρισμα ελέγχου διαπιστώνει ότι η κατασκευή ΛΕΑ στις τρεις σήραγγες δεν αποτελεί ανεξάρτητο έργο, ούτε ανατέθηκε με διακριτή σύμβαση, αλλά ενσωματώθηκε με την από 28.8.2009 απόφαση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ στο αντικείμενο του ευρύτερου έργου ως τροποποίηση του βασικού σχεδιασμού κατά παράβαση των προβλεπόμενων στην Οδηγία 2004/18 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων και της νομοθεσίας εκτέλεσης δημοσίων έργων (Νόμοι 1418/84, 3669/08, Π.Δ. 609 85 και 334/2000).

Ως προς την αναγκαιότητα κατασκευής της ΛΕΑ, επισημαίνει ότι στα τελικά τεύχη δημοπράτησης της Β φάσης του διαγωνισμού δεν υπήρχε υποχρέωση των διαγωνισθέντων για την κατασκευή της, γι’ αυτό και εξαιρέθηκε από κατασκευαστικό αντικείμενο. Επιπλέον, πριν από τη Β φάση, τον Νοέμβριο του 2004, στη Μελέτη Ανάλυσης Κινδύνων Σηράγγων (ΜΑΚΣ) από τον τεχνικό σύμβουλο του ΥΠΕΧΩΔΕ κρίθηκε μη αναγκαία η κατασκευή ΛΕΑ λόγω του υψηλού κόστους σε σχέση με το οικονομικό όφελος που σχετίζεται με τη μείωση του κινδύνου. Η αναφορά για υποχρεωτική διαμόρφωση της ΛΕΑ στις σήραγγες, στην περίπτωση που προέκυπτε από τα συμπεράσματα νεότερης ΜΑΚΣ υπήρχε μόνο σε ένα άρθρο της ειδικής συγγραφής υποχρεώσεων των τευχών δημοπράτησης. Αναφορά η οποία δεν αιτιολογείται, καθώς σύμφωνα με τα οριζόμενα στη σχετική Κοινοτική Οδηγία 2004/54 «ΜΑΚΣ καθορίζει μόνο τους απαιτούμενους κατ’ ελάχιστον κανόνες ασφαλείας στη διατομή σηράγγων, η οποία όμως διατομή έχει προηγουμένως καθοριστεί από την τεχνική μελέτη».

"Ανοιχτοχέρης" το Δημόσιο

Άλλο εντυπωσιακό εύρημα των ελεγκτών είναι αυτό που προκύπτει από τη σύγκριση του σχεδίου παραχώρησης, το οποίο συνόδευε τα τελικά τεύχη δημοπράτησης σε σχέση με την κυρωθείσα από τη Βουλή σύμβαση. Στο πρώτο δεν περιλαμβανόταν όρος σχετικά με τη χρηματοδότησης της δαπάνης κατασκευής ΛΕΑ, αλλά στη δεύτερη, στο άρθρο 1.1 του νόμου, ενσωματώθηκε ο πρόσθετος όρος για επιβάρυνση αποκλειστικά του Δημοσίου από το κόστος κατασκευής της ΛΕΑ. «Δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθεί με πρωτοβουλία ποιου φορέα ενσωματώθηκε η προσθήκη όρου στην κυρωθείσα σύμβαση και σε ποιο στάδιο της διαδικασίας συντελέστηκε αυτή (πριν ή μετά τον προσυμβατικό έλεγχο), καθόσον δεν ανευρέθησαν στο αρχείο της δημοπρατούσας υπηρεσίας το μοναδικό πρωτότυπο ‘Σχέδιο σύμβασης παραχώρησης’ και το ελεγχθέν και επισταφέν στην εν λόγω υπηρεσία από το Ελεγκτικό Συνέδριο ‘Σχέδιο σύμβασης παραχώρησης προς υπογραφή’», αποφαίνονται οι ελεγκτές.

Εκτιμούν δε ότι ο πρόσθετος όρος εις βάρος του Δημοσίου ενσωματώθηκε στο κείμενο της σύμβασης παραχώρησης μετά τον προσυμβατικό έλεγχο και πριν από την κύρωση της σύμβασης με νόμο! Στο Ελεγκτικό Συνέδριο, μάλιστα, απεστάλη σχέδιο σύμβασης πριν από την ανάδειξη του οριστικού αναδόχου «προκειμένου να εξοικονομηθεί» χρόνος, όπως δηλώθηκε στο κλιμάκιο ελέγχου.

Ο παραπάνω αγνώστου... πατρότητας πρόσθετος όρος έφερε τη σύνταξη νέας Μελέτης Ανάλυσης Κινδύνων Σηράγγων, η οποία ανέτρεψε τα δεδομένα κυκλοφοριακού φόρτου του 2004.

Η συμβατική πρόβλεψη 30.000 οχημάτων ημερησίως το έτος 2032 κατά την κατάρτιση των τευχών δημοπράτησης και μέχρι την κατακύρωση του διαγωνισμού σχεδόν διπλασιάστηκε. Έως το έτος 2035 έφτασε τα 54.693 οχήματα ανά ημέρα. Ο ανεξάρτητος μηχανικός προτείνει στις 7 Ιουλίου του 2008 την κατασκευή ΛΕΑ και στη συνέχεια η Εγνατία Οδός Α.Ε., ως εποπτεύουσα υπηρεσία, το 2008-2012 αιτείται της τροποποίησης του βασικού σχεδιασμού. Διασφαλίζει τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ στις 14 Αυγούστου του 2009 και εισηγείται την κατασκευή της ΛΕΑ στον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ.

Στις 28 Αυγούστου ο υπουργός αποφασίζει την τροποποίηση αυτή που κοστίζει 169 εκατ. ευρώ και σημαίνει ποσοστό υπέρβασης 37,10 % του συμβατικού κόστους των σηράγγων. Έτσι, ενσωματώνεται η ΛΕΑ στο αρχικό έργο και αύξηση της διατομής των σηράγγων από πλάτος 8,50 μέτρων σε 10,50 για να πάρουν τη ΛΕΑ 2,5 μέτρων. Εδώ το πόρισμα διαπιστώνει τροποποίηση του βασικού σχεδιασμού του έργου που απαιτούσε όμως έγκριση του αρμόδιου τεχνικού Συμβουλίου Κατασκευών του ΥΠΕΧΩΔΕ. Διαδικασία, η οποία δεν ακολουθήθηκε ποτέ από την Εγνατία Α.Ε. ούτε και τις άλλες υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ και την αναθέτουσα αρχή (υπουργός ΠΕΧΩΔΕ) «οι οποίες περιέλαβαν τη ΛΕΣ στις σήραγγες ως συμβατικό αντικείμενο του ευρύτερου έργου χωρίς ξεχωριστή σύμβαση».

Οι ελεγκτές επισημαίνουν ακόμη ότι «έως σήμερα δεν έχουν ακόμη υποβληθεί οι φάκελοι ασφαλείας των σηράγγων στην αρμόδια αρχή Σήραγγες του υπουργείου Υποδομών, μολονότι έχει σχεδόν ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μέρος του έργου, σε ποσοστό περίπου 97%».

Ο έλεγχος

Ο έλεγχος του Σώματος Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης ξεκίνησε στα τέλη του 2012, έπειτα από έκθεση οριστικών Αποτελεσμάτων Ελέγχου της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ), καθώς η κατασκευή της ΛΕΑ είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό 169 εκατ. ευρώ και δικαιούχο την Εγνατία Οδό. Εντοπίστηκαν παρατυπίες και είχε αποφασιστεί «δημοσιονομική διόρθωση 25%» επί του ποσού της συγχρηματοδοτούμενης δημόσιας δαπάνης για το έτος 2011 πλέον των 18 εκατ. ευρώ. Οι σχετικές αποφάσεις του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών και του γενικού γραμματέα Δημοσίων Έργων του 2013 ακυρώθηκαν από το Ελεγκτικό Συνέδριο την επόμενη χρονιά...

Στην Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου Α.Ε. συμμετέχουν οι Hochtief Solutions AG via Hochtief PPP Solutions GmbH με ποσοστό 35%, ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ Α.Ε. με ποσοστό 20%, J&P - ΑΒΑΞ Α.Ε. με ποσοστό 16,25%, Vinci Concessons S.A. με ποσοστό 13,75%, ΑΕΓΕΚ με ποσοστό 10%, ΑΘΗΝΑ, ATE με ποσοστό 5%. 

Λευτέρης Ευαγγέλου