Με μια επιχείρηση - σκούπα κατά του ξεπλύματος χρήματος από εγκληματικές δραστηριότητες, που υπολογίζεται ότι μπορεί να έχει ετήσιο τζίρο έως 210 δισ. ευρώ, περίπου όσο το ελληνικό ΑΕΠ, προχωρά η Ευρωπαϊκή Ένωση. Για πρώτη φορά θα καθιερωθεί έλεγχος για το ξέπλυμα μέσω κρυπτονομισμάτων, ενώ αυστηροί κανόνες θα εφαρμοσθούν για το εμπόριο ειδών πολυτελείας, όπως τα κοσμήματα, αλλά και για τις Ποδοσφαιρικές Ανώνυμες Εταιρείες.

Με τη συμφωνία, στην οποία κατέληξαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενισχύεται περαιτέρω το οικοδόμημα του θεσμικού πλαισίου για την καταπολέμηση του ξεπλύματος, μετά τη συμφωνία που προηγήθηκε, τον Δεκέμβριο, για τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αρχής που θα πάρει πολλές από τις αρμοδιότητες των κρατών μελών σε αυτό τον τομέα.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το Κοινοβούλιο δείχνουν αποφασιστικότητα να εφαρμοσθούν με ενιαίο τρόπο και χωρίς εθνικές αποκλίσεις και «παραθυράκια» οι κανόνες που αφορούν τις υποχρεώσεις του ιδιωτικού τομέα για την καταπολέμηση του ξεπλύματος.

Έτσι, συμφωνήθηκε ότι πλέον η εναρμόνιση θα γίνει με νέο Κανονισμό, που αποτελεί την πιο αυστηρή μορφή κοινής ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Ως τώρα, το πλαίσιο για το ξέπλυμα που αφορούσε τις υποχρεώσεις του ιδιωτικού τομέα καθοριζόταν από κοινοτική Οδηγία και είχαν παρατηρηθεί σοβαρά προβλήματα στην εναρμόνιση. Από κοινοτική Οδηγία θα εξακολουθήσει να καλύπτεται μόνο ό,τι αφορά την οργάνωση των εθνικών αρχών για το ξέπλυμα.

Πάνω στην απόφαση αυτή για ένα Κανονισμό που θα καθορίζει κοινούς κανόνες για τον ιδιωτικό τομέα σε όλη την Ε.Ε. «χτίζεται» η διεύρυνση των οντοτήτων που θα έχουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν κανόνες για το ξέπλυμα, δηλαδή, μεταξύ άλλων, να αναφέρουν ύποπτες συναλλαγές στις αρχές, να ελέγχουν τους πελάτες τους κ.ο.κ.

Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, «οι υπόχρεες οντότητες, όπως χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τράπεζες, κτηματομεσιτικά γραφεία, εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, καζίνο, έμποροι, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο ως ρυθμιστές πρόσβασης στο πλαίσιο για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, καθώς κατέχουν προνομιακή θέση για τον εντοπισμό ύποπτων δραστηριοτήτων».

Τα crypto στο στόχαστρο των αρχών

Ένας τομέας που μπαίνει για πρώτη φορά στο στόχαστρο των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι αυτός των κρυπτονομισμάτων, που κατ' εξοχήν ευνοούν την καταχρηστική αξιοποίησή τους από εγκληματίες για τη νομιμοποίηση «μαύρου» χρήματος. Ουσιαστικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθετεί τη σύσταση που διατύπωσαν τον περασμένο Σεπτέμβριο το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την πλήρη εφαρμογή των διεθνών κανόνων για το ξέπλυμα στις οντότητες που διενεργούν συναλλαγές κρυπτονομισμάτων.

Με απλά λόγια, οι ίδιοι κανόνες για το ξέπλυμα που ισχύουν για μια τράπεζα ή μια χρηματιστηριακή εταιρεία θα πρέπει να εφαρμόζονται και από όλους τους παρόχους υπηρεσιών για συναλλαγές με κρυπτονομίσματα. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυριότερη υποχρέωση των παρόχων θα είναι να γνωστοποιούν στις αρχές την ταυτότητα των τελικών δικαιούχων στις συναλλαγές, που σήμερα είναι πρακτικά αδύνατο να εντοπισθεί. Από τα μητρώα των κρυπτονομισμάτων μπορεί κανείς να εντοπίσει όλες τις συναλλαγές, αλλά χρειάζονται τεράστιοι πόροι για να φθάσει μια ελεγκτική αρχή στην ταυτότητα των συναλλασσόμενων και πρακτικά ο έλεγχος είναι αδύνατος.

Οι νέοι κανόνες θα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του τομέα των crypto, υποχρεώνοντας όλους τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων (CASP) να διενεργούν τη δέουσα επιμέλεια στους πελάτες τους. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επαληθεύουν γεγονότα και πληροφορίες σχετικά με τους πελάτες τους, καθώς και να αναφέρουν ύποπτη δραστηριότητα.

Οι πάροχοι θα πρέπει να εφαρμόζουν μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη κατά τη διενέργεια συναλλαγών ύψους 1.000 ευρώ και άνω. Επίσης, προστίθενται μέτρα για τον μετριασμό των κινδύνων σε σχέση με συναλλαγές με πορτοφόλια που φιλοξενούνται από τους παρόχους.

Επιπλέον, θεσπίζονται ειδικά ενισχυμένα μέτρα δέουσας επιμέλειας για τις διασυνοριακές σχέσεις ανταπόκρισης για τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων.

Τα κοσμήματα και... το ποδόσφαιρο

Αυτός, όμως, δεν είναι ο μόνος νέος τομέας όπου επεκτείνεται το πλαίσιο για το ξέπλυμα. Μεταξύ άλλων, οι κοσμηματοπώλες και οι έμποροι πολυτελών αυτοκινήτων εντάσσονται στις υπόχρεες οντότητες και μια από τις κύριες υποχρεώσεις τους θα είναι να «τσεκάρουν» τους πελάτες τους και να αναφέρουν ύποπτες συναλλαγές.

Επίσης, καθώς σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν πολλές υποψίες για «διείσδυση» κεφαλαίων από εγκληματικές δραστηριότητες στον χώρο του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, οι Ποδοσφαιρικές Ανώνυμες Εταιρείες θα ενταχθούν στις υπόχρεες οντότητες για την εφαρμογή των κανόνων κατά του ξεπλύματος.

Άλλοι τομείς τους οποίους αφορούν οι υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη και υποβολής εκθέσεων θα είναι οι έμποροι ειδών πολυτελείας, όπως πολύτιμα μέταλλα, πολύτιμοι λίθοι, κοσμηματοπωλεία, ωρολόγοι και χρυσοχόοι.

Οι έμποροι πολυτελών αυτοκινήτων, αεροπλάνων και θαλαμηγών, καθώς και πολιτιστικών αγαθών (όπως τα έργα τέχνης) θα καταστούν επίσης υπόχρεες οντότητες.

Η συμφωνία αναγνωρίζει ότι ο τομέας του ποδοσφαίρου αντιπροσωπεύει υψηλό κίνδυνο και επεκτείνει τον κατάλογο των υπόχρεων οντοτήτων στους επαγγελματικούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους και μάνατζερ. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο τομέας και οι κίνδυνοι που ενέχει υπόκεινται σε μεγάλες αποκλίσεις, τα κράτη μέλη θα έχουν την ευελιξία να τα αφαιρέσουν από τον κατάλογο εάν αντιπροσωπεύουν χαμηλό κίνδυνο. Οι κανόνες θα ισχύσουν μετά από μεγαλύτερη μεταβατική περίοδο πέντε ετών μετά την έναρξη ισχύος του Κανονισμού, έναντι τριών ετών για τις άλλες υπόχρεες οντότητες.

Ειδικά μέτρα δέουσας επιμέλειας θα πρέπει να εφαρμόζουν οι τράπεζες και άλλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμού για τους super rich πελάτες τους, όταν οι επιχειρηματικές σχέσεις περιλαμβάνουν τη διαχείριση μεγάλου ποσού περιουσιακών στοιχείων. Εάν δεν εφαρμόζουν τα ενισχυμένα μέτρα, αυτό θα λαμβάνεται υπόψη ως επιβαρυντικός παράγοντας στο καθεστώς επιβολής κυρώσεων.

Για τα μετρητά, το ανώτατο ανώτατο όριο συναλλαγών τίθεται στα 10.000 ευρώ (στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλότερο, στα 500 ευρώ), ενώ οι υπόχρεες οντότητες θα είναι υποχρεωμένες να ταυτοποιούν και να επαληθεύουν την ταυτότητα ενός προσώπου που πραγματοποιεί περιστασιακή συναλλαγή σε μετρητά μεταξύ 3.000 και 10.000 ευρώ.

Αυστηρότεροι κανόνες για τους πραγματικούς δικαιούχους

Πιο αυστηροί θα γίνουν και οι κανόνες για τους πραγματικούς δικαιούχους των εταιρειών, οι οποίοι θα καλύψουν και τις εκτός Ε.Ε. εταιρείες που έχουν δραστηριότητες στην Ευρώπη και θα αντιμετωπισθεί το «κρύψιμο» του πραγματικού μετόχου πίσω από διάφορες εταιρείες.

«Οι σχετικοί κανόνες που ισχύουν για τις πολυεπίπεδες δομές ιδιοκτησίας και ελέγχου αποσαφηνίζονται, ώστε να διασφαλιστεί ότι η απόκρυψη πίσω από πολλαπλά επίπεδα ιδιοκτησίας των εταιρειών δεν θα λειτουργεί πλέον. Παράλληλα, αποσαφηνίζονται οι διατάξεις για την προστασία των δεδομένων και τη διατήρηση αρχείων, ώστε να καταστεί το έργο των αρμόδιων αρχών ευκολότερο και ταχύτερο», τονίζεται στην ανακοίνωση.

Και προστίθεται ότι η συμφωνία προβλέπει την καταχώριση του πραγματικού δικαιούχου όλων των αλλοδαπών οντοτήτων που κατέχουν ακίνητη περιουσία με αναδρομική ισχύ έως την 1η Ιανουαρίου 2014.

Οι πληροφορίες που υποβάλλονται στο κεντρικό μητρώο θα πρέπει να επαληθεύονται. Οι οντότητες ή οι ρυθμίσεις που συνδέονται με πρόσωπα ή οντότητες που υπόκεινται σε στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις θα πρέπει να επισημαίνονται.

Στις αρχές που είναι υπεύθυνες για τα μητρώα παρέχεται η εξουσία να διενεργούν επιθεωρήσεις στις εγκαταστάσεις των καταχωρισμένων νομικών οντοτήτων, σε περίπτωση αμφιβολιών σχετικά με την ακρίβεια των πληροφοριών που έχουν στη διάθεσή τους.

Εκτός από τις εποπτικές και δημόσιες αρχές και τις υπόχρεες οντότητες μπορούν να έχουν πρόσβαση στα μητρώα πραγματικών δικαιούχων πρόσωπα με έννομο συμφέρον, συμπεριλαμβανομένου του Τύπου και της κοινωνίας των πολιτών.

Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα η υλοποίηση της κοινοτικής απαίτησης για το μητρώο πραγματικού δικαιούχου πέρασε από... σαράντα κύματα, με πολλές παρατάσεις και η πλατφόρμα δεν άνοιξε για την ενημέρωση του κοινού, επειδή εκδόθηκε σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που μπλόκαρε τη σχετική πρόνοια της Οδηγίας. Με βάση το νέο θεσμικό πλαίσιο που συμφωνήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μένει να φανεί με ποιο τρόπο θα ανοίξει η πλατφόρμα για να αναζητούν πληροφορίες όσοι έχουν έννομο συμφέρον, μεταξύ των οποίων και οι δημοσιογράφοι.

Νώντας Χαλδούπης, Businessdaily.gr