Των ΜΑΕΒΑ ΚΟΥΖΕΝ, ΤΟΜ ΟΡΛΙΚ και ΜΠΡΟΥΣ ΜΠΑΣΧΟΥΚ (BLOOMBERG)

Οι δεσμοί που ένωσαν την παγκόσμια οικονομία και διασφάλισαν τη διακίνηση των αγαθών σε αφθονία σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να διαλύονται τρομακτικά γρήγορα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τα σκληρά lockdowns της Κίνας προκαλούν ρωγμές στις εφοδιαστικές αλυσίδες, πλήττουν την ανάπτυξη και εξωθούν τον πληθωρισμό στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών. Είναι, άλλωστε, οι κυριότερες αιτίες που οι οικονομολόγοι της Bloomberg Economics μείωσαν κατά 1,6 τρισ. δολάρια την πρόβλεψή τους για το πόσο θα είναι φέτος το παγκόσμιο ΑΕΠ.

Τι γίνεται όμως αν αυτό δεν είναι παρά μόνον η αρχή; Ο πόλεμος και η πανδημία δεν πρόκειται να διαρκέσουν για πάντα. Τα προβλήματα πίσω από αυτά, όμως, δηλαδή η νέα διάσπαση του κόσμου από τις γεωπολιτικές εντάσεις, τείνουν να επιδεινωθούν. Οικονομολόγοι της Bloomberg Economics επιχείρησαν μια προσομοίωση της παγκόσμιας οικονομίας όπως θα διαμορφωθεί μακροπρόθεσμα αν αντιστραφεί εσπευσμένα η παγκοσμιοποίηση. Προκύπτει, έτσι, η εικόνα ενός αισθητά φτωχότερου και λιγότερο παραγωγικού πλανήτη, με το παγκόσμιο εμπόριο να επιστρέφει στα επίπεδα στα οποία βρισκόταν πριν από την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Και κάτι χειρότερο: ο πληθωρισμός θα είναι πολύ υψηλότερος και πολύ πιο ασταθής. «Ο κατακερματισμός ήρθε για να μείνει», σχολιάζει ο Ρόμπερτ Κόοπμαν, επικεφαλής των οικονομολόγων του ΠΟΕ, και μια «αναδιαρθρωμένη παγκοσμιοποίηση», που θα προκύψει όμως με κάποιο τίμημα: «Δεν θα μπορούμε πλέον να απολαμβάνουμε μια φθηνή παραγωγή τόσο εκτεταμένα όσο την είχαμε έως τώρα».

Επί τρεις δεκαετίες, κύριο χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας ήταν η ικανότητά της να προσφέρει όλο και περισσότερα αγαθά σε όλο και χαμηλότερες τιμές. Η ένταξη άνω του ενός δισεκατομμυρίου εργαζομένων από την Κίνα και το πρώην σοβιετικό μπλοκ στην παγκόσμια αγορά εργασίας, σε συνδυασμό με την κατάργηση των εμπορικών δασμών και την εξαιρετικά αποτελεσματική αλυσίδα μεταφορών και τερματικών σταθμών παράδοσης και φόρτωσης αγαθών ανά τον κόσμο, οδήγησαν στην εποχή της αφθονίας για τους πολλούς. Ομως τα τελευταία τέσσερα χρόνια καταγράφεται μια σειρά από ρήξεις. Οι δασμοί πολλαπλασιάστηκαν στο πλαίσιο του σινοαμερικανικού εμπορικού πολέμου. Η πανδημία έφερε τα lockdowns και τώρα οι κυρώσεις και οι έλεγχοι στις εξαγωγές υπονομεύουν την προσφορά εμπορευμάτων και αγαθών.

Ολοι αυτοί οι κίνδυνοι φέρνουν τις προηγμένες οικονομίες αντιμέτωπες με ένα πρόβλημα που νόμιζαν πως είχε εξαφανιστεί προ πολλού: την ανεπάρκεια. Οι αναδυόμενες χώρες μπορεί να αντιμετωπίσουν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα ανεπάρκειας ενέργειας και τροφίμων, όπως συμβαίνει ήδη σε χώρες όπως η Σρι Λάνκα και το Περού, που συγκλονίζονται από κοινωνικές ταραχές. Και όλοι θα αντιμετωπίζουν τις πολύ υψηλότερες τιμές. Η Σρι Λάνκα έχει πληγεί από περικοπές στην ηλεκτροδότηση, από ελλείψεις τροφίμων και καυσίμων και από την ελεύθερη πτώση του νομίσματος.

Φόβοι για το παγκόσμιο εμπόριο

Ο εμπορικός πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν στο 15% από το 3% οι δασμοί στις εισαγωγές κινεζικών προϊόντων στις ΗΠΑ στη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ. Τα φετινά lockdowns στην Κίνα έχουν θέσει σε κίνδυνο τα έσοδα ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων από τις εξαγωγές της και έχουν προκαλέσει ρήγματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες εταιρειών, από την Apple μέχρι την Tesla. Το 1983 το διεθνές εμπόριο που υφίστατο περιορισμούς και απαγορεύσεις δεν ήταν παρά μόλις το 0,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2019 το ποσοστό αυτό είχε υπερπενταπλασιαστεί. Και σίγουρα έχει αυξηθεί περαιτέρω μετά τα σαρωτικά εμπάργκο που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως αντίποινα στην εισβολή της στην Ουκρανία, καθώς και μετά τις προσπάθειες ορισμένων χωρών να διασφαλίσουν τις δικές τους προμήθειες επιβάλλοντας απαγορεύσεις στις εξαγωγές, όπως η πρόσφατη απαγόρευση της Ινδίας στις εξαγωγές σιτηρών.

Από μια οπτική γωνία μπορεί κανείς να τα δει όλα αυτά ως τμήμα ενός ρήγματος που δημιουργείται ανάμεσα στις δημοκρατίες δυτικού τύπου και ελεύθερης αγοράς και στα αυταρχικά καθεστώτα της Κίνας και της Ρωσίας. Δεν χρειάζεται, όμως, να πιστεύει κανείς στη μάχη του καλού και του κακού ή να περιμένει πως τα αντίπαλα στρατόπεδα θα χωριστούν από ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα για να αντιληφθεί πως θα υπάρξει κόστος.

Το εμπόριο ανάμεσα στις δημοκρατικές χώρες και στα αυταρχικά καθεστώτα ανέρχεται σε περίπου 6 τρισ. δολάρια και αντιπροσωπεύει περίπου το 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Για να αντιληφθούμε τους κινδύνους που εγκυμονεί η υπονόμευση αυτών των εμπορικών δεσμών, η Bloomberg Economics εξέτασε τι θα γινόταν αν επιβάλλονταν δασμοί ύψους 25% σε όλο το φάσμα του παγκόσμιου εμπορίου. Αντιστοιχεί στους υψηλότερους δασμούς που επέβαλαν εκατέρωθεν Κίνα και ΗΠΑ και είναι ρεαλιστικό επίπεδο ως ενδεχόμενη αντίδραση σε άλλους είδους διενέξεις, κυρώσεις ή απαγορεύσεις εξαγωγών. Το αποτέλεσμα θα είναι μια θεαματική πτώση του παγκόσμιου εμπορίου κατά 20% και επαναφορά του στα επίπεδα στα οποία βρισκόταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, πριν από την προσχώρηση της Κίνας στον ΠΟΕ. Θα πρόκειται για μια δραματική αλλαγή.

Ολες οι χώρες θα κληθούν να αλλάξουν τη δομή των οικονομιών τους και να στρέψουν τους φυσικούς τους πόρους σε δραστηριότητες στις οποίες ενδεχομένως δεν τα καταφέρνουν τόσο καλά. Θα χαθεί το μερίδιο της παραγωγικότητας που συνδέεται με το εμπόριο. Μακροπρόθεσμα η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης και η επιστροφή στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990 θα οδηγήσει σε έναν κόσμο φτωχότερο κατά 3,5% σε σύγκριση με αυτό που θα είναι αν σταθεροποιηθεί το εμπόριο στα σημερινά επίπεδα και κατά 15% φτωχότερο σε σύγκριση με αυτό που θα γίνει αν ενισχυθούν οι παγκόσμιοι οικονομικοί και εμπορικοί δεσμοί.

Επιπλέον, στην περίπτωση τέτοιας μεταβολής, ένα ποσοστό 7% των υφιστάμενων εμπορικών συναλλαγών θα μεταφερθεί στο διμερές εμπόριο ανάμεσα στις χώρες των διαφόρων γεωπολιτικών μπλοκ. Για μια πιο συγκεκριμένη εικόνα, μπορεί κανείς να φανταστεί ότι τα εργοστάσια που παράγουν προϊόντα για τις αγορές των ΗΠΑ μεταφέρονται, για παράδειγμα, από την Κίνα στην Ινδία ή στο Μεξικό.

Blooberg - kathimerini