«H επιμονή της μνήμης» είναι ένα από τα διασημότερα έργα που έχει φιλοτεχνήσει ο Ισπανός υπερρεαλιστής ζωγράφος Σαλβαδόρ Νταλί. Πίνακας μικροσκοπικός σε διατάσεις και με δεσπόζουσα εικόνα τα λιωμένα ρολόγια. Είναι μια ελαιογραφία σε καμβά, με τον τίτλο της (The persistence of memory) να παραπέμπει στην ικανότητα της μνήμης να συγκρατεί το χρόνο, καθώς αυτός φθείρεται.
Δεν είναι γνωστό αν ο Νίκος Χριστοδουλάκης και ο Άκης Τσοχατζόπουλος έχουν εντρυφήσει και στην τέχνη του Νταλί. Αν όμως το ρολόι της μνήμης γυρίσει δεκαπέντε χρόνια πίσω, θα βρεί και τους δύο στο ίδιο κάδρο. Έτοιμους να δώσουν το εναρκτήριο λάκτισμα, σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα deal που έγιναν στη χώρα. Όντες υπουργοί στην κυβέρνηση Σημίτη, ο μεν πρώτος Οικονομίας και Οικονομικών, ο δε δεύτερος Ανάπτυξης, οργάνωσαν έκτακτη συνέντευξη Τύπου, στις 30 Μαΐου του 2003. Ανακοινώνοντας από κοινού τότε, τη σύνθετη συμφωνία των κρατικών ΕΛΠΕ για την απορρόφηση της «Πετρόλα» του Σπύρου Λάτση. Με τον έλληνα μεγιστάνα να εξαγοράζει πρωταρχικά ένα μειοψηφικό ποσοστό στην εταιρία των Ελληνικών Πετρελαίων. Καθότι και σε εκείνα τα χρόνια, οι προσπάθειες ενίσχυσης των Δημοσίων εσόδων ήταν σε πρώτο πλάνο.
Για τους όρους όμως και την όλη δομή της συμφωνίας υπήρξαν και αντιδράσεις. Με την ηχηρότερη από αυτές να εκφράζεται από την πλευρά του Βαρδή Βαρδινογιάννη. Ο ιστορικός ηγέτης της Μότορ-Όιλ, σε μια από τις σπάνιες παρεμβάσεις του για τέτοιου είδους ζητήματα, είχε σπεύσει να αναφέρει: «Το θέμα είναι πολιτικό και όχι επιχειρηματικό. Οι εξαγγελίες της κυβέρνησης είναι για ιδιωτικοποιήσεις, αλλά καμιά φορά μας εκπλήσσει με κρατικοποιήσεις…». Συμπτωματικά την ημέρα της ανακοίνωσης της συμφωνίας ΕΛΠΕ-Πετρόλα, η Μότορ-Όιλ είχε τη γενική της συνέλευση. Στο περιθώριό της, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης ρωτήθηκε για τα αν και κατά πόσο θα μπορούσε να ενδιαφερθεί εκείνος για την εξαγορά της «Πετρόλα». Η απάντηση που έδωσε είχε και αιχμηρά χαρακτηριστικά: «Δεν μας ενδιαφέρει. Αφού δεν υπάρχει διυλιστήριο, αλλά μόνο αποθηκευτικός χώρος. Αποθηκευτικούς χώρους εμείς έχουμε…». Υπονοώντας εμμέσως πλήν σαφώς, τις εγγενείς αδυναμίες που είχε η «Πετρόλα» για τον εκσυγχρονισμό του παλαιού διυλιστηρίου της στην Ελευσίνα. Διότι λόγω των προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας, είχαν ακυρωθεί οι σχεδιασμοί για την αναβάθμιση της πετρελαϊκής μονάδας.
Έκτοτε, έχει βέβαια κυλήσει πάρα πολύ νερό στο μύλο των εξελίξεων. To deal προχώρησε και στην πορεία των χρόνων ο όμιλος Λάτση, με διαδοχικές εξαγορές μετοχικών «πακέτων» ενίσχυσε θεαματικά τη θέση του, φτάνοντας να γίνει ο ισχυρότερος μέτοχος των ΕΛΠΕ. Με την πλευρά Βαρδινογιάννη πάντως, η απόσταση εξακολουθεί να παραμένει διακριτή. Η «χημεία» των σχέσεών τους δε φαίνεται να είναι η καλύτερη δυνατή.
Ανεξαρτήτως αυτών, υπολογίζεται ότι ο ακριβοθώρητος και… αλλεργικός με τη δημοσιότητα Έλληνας κροίσος, ο οποίος ζει τον περισσότερο καιρό στη Γενεύη της Ελβετίας, θα πρέπει να έχει δαπανήσει περί τα 770 εκατ. ευρώ για να εμπλουτίσει το χαρτοφυλάκιό του στα Ελληνικά Πετρέλαια. Όπου τώρα κατέχει το 45,47%. Από το ποσοστό αυτό όμως, ένα σημαντικό κομμάτι που αντιστοιχεί στο 22,95% του συνόλου, προέρχεται από την «αντιπαροχή» που έλαβε σε μετοχές των ΕΛΠΕ όταν αυτά απορρόφησαν την «Πετρόλα». Στην οποία εκείνος κατείχε το 72%.
Σήμερα η συνολική αξία της συμμετοχής του Σπύρου Λάτση στα ΕΛΠΕ αποτιμάται στα 1,167 δισ. ευρώ. Δεδομένου του ότι τα αναλογούντα μερίσματα τα οποία έχουν διανεμηθεί ανέρχονται αθροιστικά σε 435 εκατ. ευρώ προ φόρων (με βάση τον εκάστοτε αριθμό των μετοχών που είχε ανά περιόδους) η γενική απορρέουσα αξία του χαρτοφυλακίου Λάτση φτάνει στα 1,6 δισ. ευρώ. Με αυτές τις παραδοχές, τα συνολικά κέρδη που προκύπτουν από τις υπεραξίες και τα μερίσματα για τον αποκαλούμενο «αόρατο κροίσο» ανέρχονται σε 830 εκατ. ευρώ. Σε 15ετή βάση και χωρίς να σταθμίζεται η φορολογία επί των μερισμάτων που διέπει την αλλοδαπή εταιρία Paneuropian, μέσω της οποίας εκφράζεται η μετοχική παρουσία στα ΕΛΠΕ, του 72χρονου σήμερα Σπύρου Λάτση. Το κερδοφόρο αποτέλεσμα που προκύπτει σε σχέση με το κόστος κτήσης, θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μια τοποθέτηση σε 15ετές ομόλογο, με ετήσιο επιτοκιακό «κουπόνι» στο… 7,18%. Λαμβάνοντας βεβαίως υπόψη ότι ένα σημαντικό τμήμα της μετρούμενης απόδοσης ανάγεται σε λογιστικά και όχι πραγματοποιηθέντα κέρδη. Με τα μερίσματα όμως να είναι αυτά που κάνουν μέχρι τώρα την ουσιώδη διαφορά στην επένδυση.
Ακόμη κι αν από τον κεντρικό κορμό της μετοχικής συμμετοχής αποκοπεί η επίδραση του «πακέτο» που κληροδοτήθηκε από την εισφορά της «Πετρόλα», το υπόλοιπο κομμάτι των μετοχών που αγοράστηκαν από τον Έλληνα μεγιστάνα και γιό του καπετάν Γιάννη Λάτση, μεταφράζεται σε γενική αξία 1,235 δισ. ευρώ. Εξ αυτών, η τρέχουσα αγοραία αξία των μετοχών είναι περί τα 900 εκατ. ευρώ, ενώ στα 335 εκατ. ευρώ υπολογίζονται τα μερίσματα. Με αποτιμώμενα γενικά κέρδη 465 εκατ. ευρώ, συγκριτικά με το κόστος κτήσης.
Σε κάθε περίπτωση το γεγονός είναι ότι η μακροχρόνια μετοχική παρουσία του Σπύρου Λάτση στα ΕΛΠΕ τον βγάζει κερδισμένο, από οποιαδήποτε οπτική γωνία κι αν αξιολογηθούν οι κινήσεις του. Τα κέρδη μάλιστα αναμένεται να διευρυνθούν, καθώς επίκειται η εκχώρηση του μεγαλύτερου τμήματος από τη συμμετοχή του. Στο πλαίσιο της συμφωνίας με το Δημόσιο για την πώληση σε στρατηγικό επενδυτή της πλειοψηφίας των ΕΛΠΕ. Με το προς παραχώρηση 50,1% του μεγαλύτερου ενεργειακού ομίλου της χώρας, να γίνεται αναλογικά στο 60-40 των πλευρών Λάτση και Δημοσίου. Δηλαδή το 30,1% θα πουληθεί από το χαρτοφυλάκιο της Paneuropian και το υπόλοιπο 20% από εκείνο του ΤΑΙΠΕΔ, που κατέχει τώρα το 35,47% των ΕΛ.ΠΕ. Με τις μεταγενέστερες συμμετοχές των δύο πλευρών να υποχωρούν στα επίπεδα της τάξεως του 15%. Εκτιμάται ότι το τίμημα για το προς πώληση πλειοψηφικό «πακέτο» μπορεί να κινηθεί στη «ζώνη» του 1,5 δις ευρώ. Στην περίπτωση αυτή ο Σπύρος Λάτσης θα πάρει 900 εκατ. ευρώ με συνέπεια να διευρύνει ακόμη περισσότερο τα κέρδη του, τα οποία θα κινηθούν προς την περιοχή του 1δις… Έχοντας μάλιστα περιθώριο να ενισχυθούν κι άλλο, αφού και το ποσοστό που θα απομείνει μπορεί να δώσει επιπρόσθετα οφέλη.
Όπως όλα δείχνουν ο Λάτσης πέτυχε να κάνει ένα αποτελεσματικό colpo grosso στα ΕΛΠΕ, με τις επενδυτικές του πρωτοβουλίες να δικαιώνονται σε βάθος χρόνου. Ορισμένοι στην αγορά υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους επιδόσεις δεν θα μπορούσε να τις έχει αν συνέχιζε να διατηρεί μόνο τον έλεγχο της «Πετρόλα» και δεν είχε κάνει το «γάμο» με τα Ελληνικά Πετρέλαια. Με βάση τις σχέσεις ανταλλαγής που υλοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2003,για κάθε 1,85 μετοχές της «Πετρόλα» προσφέρθηκε 1 μετοχή των ΕΛΠΕ. Συνολικά οι μέτοχοι της «Πετρόλα» πήραν 44.270.135 μετοχές των ΕΛΠΕ, έκ των οποίων οι 31.895.787 κατέληξαν στο χαρτοφυλάκιο Λάτση. Σήμερα όλα αυτά τα «χαρτιά» έχουν χρηματιστηριακή αξία περί τα 372 εκατ. ευρώ.
Ο Έλληνας μεγιστάνας έριξε για πρώτη φορά φρέσκο χρήμα στις αρχές Ιουνίου του 2003 όταν και αγόρασε 43,5 εκατ. μετοχές των ΕΛΠΕ (το 16,65%) έναντι συνολικού τιμήματος 326,2 εκατ. ευρώ. Δηλαδή με 7,5 ευρώ τη μία. Τίμημα σαφώς ικανοποιητικό για το Δημόσιο, αφού τώρα και καθώς έχουν περάσει 15 χρόνια από τότε, η μετοχή βρίσκεται στα 8,4 ευρώ. Μαζί με τις μετοχές που προήλθαν από την εισφορά της «Πετρόλα» ο Σπύρος Λάτσης έφτασε να ελέγχει το 24,68% των ΕΛ.ΠΕ. Τον Αύγουστο του 2004 εξαγοράστηκε ακόμη ένα «πακέτο» μετοχών(8,21%) έναντι 191,8 εκατ. ευρώ. Με το Δημόσιο να είναι και πάλι ο πωλητής που έδωσε τα «χαρτιά» με τιμή στα 7,65 ευρώ ανά μετοχή. Πλέον το ποσοστό Λάτση ανέβηκε στο 33,157% αφού υπήρξε και μια μικρή ενίσχυση της θέσης του, μέσω αγορών από το χρηματιστήριο. Το επιπρόσθετο κόστος κτήσης δεν έγινε γνωστό, αλλά μεσοσταθμικά υπολογίζεται στα 5 εκατ. ευρώ, με βάση την πορεία της μετοχής. Τον Μάρτιο του 2006 με τοποθετήσεις που έγιναν μέσα από την αγορά, το ποσοστό Λάτση έφτασε στο 34, 327% για να πάει στο 35,89% τον Οκτώβριο του 2007 και στο 36,014% το Σεπτέμβριο του 2008.Με οδηγό πάντα τη μεσοσταθμική πορεία της μετοχής σε αυτές τις περιόδους, υπολογίζεται ότι δαπανήθηκαν περίπου 90 εκατ. ευρώ.
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2010 η θέση Λάτση στα ΕΛ.ΠΕ αυξήθηκε στο 40,984%. Χωρίς και πάλι να ανακοινωθεί το ακριβές κόστος κτήσης, το οποίο προσεγγιστικά υπολογίζεται στα 95 εκατ. ευρώ. Τον Ιούλιο του 2006 η πλευρά Λάτση ανακοίνωσε ότι έφτασε να κατέχει το 45,47%. Με «πυξίδα» και πάλι τη χρηματιστηριακή πορεία της μετοχής, εκτιμάται ότι σε αυτήν την τελευταία φάση των αγορών θα πρέπει να δαπανήθηκαν λίγο πάνω από τα 60 εκατ. ευρώ. Πασιφανώς, το ακριβές ύψος των επενδυτικών κεφαλαίων που τοποθετήθηκαν στα ΕΛΠΕ το γνωρίζει μόνο ο Σπύρος Λάτσης, αν και λογικά οι όποιες αποκλίσεις από τις εκτιμήσεις, δεν θα πρέπει να είναι μεγάλες.
Σε αντιδιαστολή με τη Eurobank όπου ο Έλληνας κροίσος δαπάνησε περί τα 2 δισ. και έφυγε (όπως έφυγε) με ζημιές της τάξεως του 1 δισ., στα ΕΛΠΕ φαίνεται ότι βρήκε την ευκαιρία να ρεφάρει… Η μείωση της συμμετοχής του στον πετρελαϊκό όμιλο αποτυπώνει την πρόθεσή του να αποκλιμακώσει την επενδυτική του υπερέκθεση στην Ελλάδα. Άλλωστε έχει μπροστά του και το mega project του Ελληνικού.
Δημήτρης Κόκκορης