Το 2005 κι ενώ επί περίπου διακόσια χρόνια δεν είχε χρησιμοποιηθεί το δημοψήφισμα, σε μια από τις πλέον ανοικτές δημοκρατίες της Ευρώπης, οι Ολλανδοί απέρριπταν το προταθέν Σύνταγμα της Ευρώπης με επαρκή πλειοψηφία. Τρεις μέρες νωρίτερα, ένα άλλο ιδρυτικό μέλος της Ευρώπης, η Γαλλία, είχε κι αυτή απορρίψει τον καταστατικό χάρτη μιας νέας αρχής με μια σαφή αν και μικρότερη πλειοψηφία. Ευτυχώς για όλους, η κυρίαρχη γνώμη των δύο λαών δεν μέτρησε καθοριστικά. Η ελληνική εμπειρία του 2015 μπορεί να προστεθεί στα δημοψηφίσματα που προκαλούν γεγονότα, τις επιπτώσεις των οποίων ουδείς έχει προβλέψει.

Η Ευρώπη έμεινε στάσιμη για πολλά χρόνια. Η ταχεία και δύσκολη διεύρυνση προς Ανατολάς την κούρασε. Η καθιέρωση της ενιαίας αγοράς κόστισε εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στις παραδοσιακές δουλειές των Ευρωπαίων. Τα σύνορα μεταξύ αυτής της περηφάνιας για την καλή και καλά πληρωμένη δουλειά των Ευρωπαίων εργατών από τη μια και των αρνητικών επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης της οποίας ηγούνται οι τραπεζικοί κολοσσοί, των φτηνών χαλύβδινων προϊόντων της Ταϊβάν και της πανσπερμίας των κινεζικών προϊόντων από την άλλη, είναι δυσδιάκριτα. Οταν ήρθε η μεγάλη κρίση, το πάτωμα υποχώρησε. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις απέκτησαν ορμή.

Η σύγκρουση μεταξύ των εθνικιστών της Καταλωνίας και των άλλων Ισπανών είναι αποκύημα όλων αυτών των μεγάλων αναταραχών που ταλαιπωρούν την Ευρώπη. Μόλις τώρα, λένε οι στατιστικές, οι κάτοικοι των ανατολικών κρατιδίων της πρώην κομμουνιστικής Γερμανίας βλέπουν το εισόδημά τους να πλησιάζει, κατά μέσον όρο, εκείνο των δυτικών, καπιταλιστικών κρατιδίων, της ομοσπονδίας. Η ισοτιμία «1 προς 1» μεταξύ του πανίσχυρου δυτικού μάρκου και του ανύπαρκτου ανατολικού ήταν ένα φανταχτερό πολιτικό πυροτέχνημα, που κόστισε, κατά τα άλλα, ακριβά στις οικονομίες των υπόλοιπων Ευρωπαίων.

Η Ευρώπη είτε θα προχωρήσει ως μια αυστηρά ιεραρχημένη ομοσπονδία ανεξαρτήτων πυρήνων είτε θα χάσει γρήγορα πολλές θέσεις στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η ανεξαρτησία της Καταλωνίας δεν έχει, στην εποχή μας, κανένα χειροπιαστό πλεονέκτημα. Οσα πέτυχαν εκεί, στην ευρύτερη περιοχή της Βαρκελώνης, τα οφείλουν στην Ευρώπη, στην παγκοσμιοποίηση, στα ανοικτά σύνορα, στην υπαγωγή τους στο μεγάλο σύνολο της δυναμικής Ισπανίας. Μια παλιομοδίτικη «ανεξαρτησία» δεν θα ωφελήσει ούτε τους ίδιους ούτε τους γείτονές τους. Ποιος τότε θα εμποδίσει την Ισπανία ή τη Γαλλία και όλους τους άλλους να ζητήσουν δικαιώματα πρόσβασης στα καταλανικά προϊόντα και υπηρεσίες; Η απομόνωση που πρεσβεύουν οι εθνικιστές είναι κακός σύμβουλος. Μαζί καλύτερα.