Της Clara Ferreira Marques - Bloomberg
"Το παρελθόν πρέπει να το θυμόμαστε. Μπορούμε και πρέπει να είμαστε περήφανοι γι' αυτό", δήλωνε ο κοσμοναύτης Fyodor Yurchikhin σε συνέντευξή του πέρυσι. "Δεν μπορείς ωστόσο να ζεις μόνο με αυτό". Η κάποτε πρωτοποριακή διαστημική βιομηχανία της Ρωσίας θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν της αυτή τη διαπίστωση.
Πριν από ακριβώς 60 χρόνια, με την κραυγή "Poekhali!" ("Πάμε!") και μια πτήση 108 λεπτών, ο Yuri Gagarin έγινε ο πρώτος άνθρωπος που μπήκε σε τροχιά, παρέχοντας ένα ιστορικό χαμόγελο για τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και μια ασύγκριτα σημαντική νίκη στο πεδίο των δημοσίων σχέσεων για τη Σοβιετική Ένωση.
Διαστημική παράδοση και καινοτομία
Η διαστημική παράδοση στη Ρωσία παραμένει ισχυρή και ο Gagarin εθνικός ήρωας. Η πλειονότητα των Ρώσων εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η χώρα τους είναι ηγετική δύναμη στο διάστημα. Φυσικά, η Μόσχα βάφτισε το πρώτο εγκεκριμένο εμβόλιό της κατά του κορονοϊού Sputnik, από τον δορυφόρο του οποίου η εκτόξευση το 1957 είχε τρομοκρατήσει τον δυτικό κόσμο. Και, ενώ ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είναι ακριβώς φανατικός οπαδός των διαπλανητικών ταξιδίων, γνωρίζει πολύ καλά τα στρατιωτικά και γεωπολιτικά συνεπακόλουθα ενός διαστημικού προγράμματος.
Η Ρωσία, όμως, δεν είναι η δύναμη που ήταν κάποτε. Η βιομηχανία της έχει πληγεί από τις δυτικές κυρώσεις. Ακόμη χειρότερα, ένας συνδυασμός γραφειοκρατίας, στρατιωτικής μυστικοπάθειας και μιας οικονομίας που κυριαρχείται από το κράτος δεν κατάφερε να προωθήσει τις ιδιωτικές διαστημικές επιχειρήσεις του είδους εκείνου που πρωτοπορεί σε καινοτομία στις ΗΠΑ. Το όραμα βοηθά επίσης: το Πεκίνο, το οποίο εγκαινίασε τον πρώτο του δορυφόρο το 1970, επιχειρεί μια τολμηρή προσπάθεια να θέσει σε τροχιά, να προσγειώσει και να απελευθερώσει ένα rover στον Άρη, ακριβώς στην 100ή επέτειο ίδρυσης του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η νοσταλγία είναι κατανοητή. Οι πρωτιές οι οποίες επιτεύχθηκαν όταν οι εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου βρίσκονταν σε κλιμάκωση ήταν μεγάλες επιτυχίες, πολιτικά και τεχνολογικά, ανεξάρτητα από το πόσο μικρό ήταν το περιθώριο τους. Όπως επισημαίνει ο Stephen Walker, συγγραφέας του "Beyond", μιας εξιστόρησης της πρώτης επανδρωμένης πτήσης στο διάστημα, τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά το 1961 αν οι ΗΠΑ δεν καθυστερούσαν την αποστολή του Alan Shepard μετά από μια δοκιμαστική πτήση που είδε τα καύσιμα να εξαντλούνται μισό δευτερόλεπτο νωρίτερα του αναμενομένου.
Η Ρωσία εξακολουθεί να είναι ακόμη ένας παίκτης βαρέων βαρών. Παραμένει ένα από τα λίγα κράτη που εκτοξεύουν αξιόπιστα ανθρώπους στο διάστημα. Για μεγάλο μέρος της τελευταίας δεκαετίας, οι αστροναύτες των ΗΠΑ βασίστηκαν στο πλήρωμα του ρωσικού Soyuz για να φτάνουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Όλο αυτό όμως βαδίζει προς το τέλος του και οι παλιές ανακαλύψεις απομακρύνονται πια χρονικά ολοένα και περισσότερο.
"Τραμπολίνο"
Μια νέα γενιά πυραύλων και σκαφών έχει πέσει θύμα ατελείωτων καθυστερήσεων. Υπήρξε υπερβολικά λίγη δημιουργικότητα, πάρα πολλές σπατάλες στις δαπάνες και μερικές ενοχλητικές δυσλειτουργίες. Η αποστολή του Phobos-Grunt το 2011 η οποία είχε ως στόχο να σηματοδοτήσει την επιστροφή της Ρωσίας στη διαπλανητική εξερεύνηση δεν τα κατάφερε ποτέ. Την ίδια χρονιά, η NASA εγκαινίασε το επιτυχημένο Mars Curiosity Rover.
Το αφεντικό της κρατικής διαστημικής υπηρεσίας της Ρωσίας Roscosmos, Dmitry Rogozin, απάντησε στην επιτυχία των ιδιωτών στο εξωτερικό υποτιμώντας προσπάθειες όπως εκείνες του Elon Musk της Space Exploration Technologies. Το 2014 έγραψε στο Twitter ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να χρειαστούν "τραμπολίνο" για να μεταφέρουν τους αστροναύτες τους στον ISS, μετά την επιβολή κυρώσεων από την Ουάσινγκτον εναντίον Ρώσων αξιωματούχων, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου, που ήταν τότε αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας. Από τότε, έχει κατηγορήσει μεταξύ άλλων τον Musk για "επιθετική τιμολόγηση".
Τα χρήματα είναι μέρος του προβλήματος για τη Ρωσία. Οι ομοσπονδιακές δαπάνες σε ρούβλια έχουν αυξηθεί σε ρούβλια, ωστόσο έχουν μειωθεί σε όρους δολαρίου. Ο ανεξάρτητος αναλυτής Pavel Luzin υπολόγισε για το 2020 τις δαπάνες για το διαστημικό πρόγραμμα, τα πεδία εκτόξευσης και το σύστημα δορυφορικής πλοήγησης GLONASS στα 2,4 δισ. δολ., λιγότερο από τα μισά σε επίπεδο δολαρίου σε σχέση με το 2013. Η απόκτηση από τις ΗΠΑ πυραυλοκινητήρων RD-180, χρήσιμης πηγής μετρητών, έχουν στεγνώσει.
Ζωτική υποστήριξη είχε επίσης προέλθει από τις πληρωμές των ΗΠΑ για ταξίδια του Soyuz στον ISS, οπότε επρόκειτο για "κλήση αφύπνισης" όταν η SpaceX έστειλε αστροναύτες σε τροχιά πέρυσι. "Το τραμπολίνο λειτούργησε", είπε ο Musk.
Μια ρωσική Silicon Valley;
Η Roscosmos προσπάθησε να προχωρήσει σε δομικές αλλαγές - ωστόσο οι πλέον εμβληματικές πρωτοβουλίες της δεν εξελίχθηκαν σύμφωνα με τα σχέδιά της.
Το πεδίο εκτόξευσης Vostochny στην Άπω Ανατολή αποσκοπεί στη διασφάλιση της αυτονομίας της Ρωσίας και στη μείωση της εξάρτησης από το Baikonur στο Καζακστάν. Ωστόσο, οι ειδικοί σημειώνουν ότι το δύσκολο έδαφος της Σιβηρίας και οι συνθήκες στους ωκεανούς θα μπορούσαν να κάνουν επικίνδυνες τις προσγειώσεις. Το project έχει συγκεντρώσει αρνητική προσοχή - και την οργή του Πούτιν - για καθυστερήσεις, υπέρβαση κόστους και υπόνοιες περί διαφθοράς.
Η "οικογένεια" πυραύλων Angara, πάνω στην οποία γίνονται εργασίες για ένα τέταρτο του αιώνα, φαίνεται υπερβολικά κοστοβόρα. Τα πλάνα για ένα καινούργιο επανδρωμένο σκάφος έχουν "ψαλίδιστεί". Χωρίς αυτό, η Ρωσία θα έχει πρόβλημα να φτάσει στο φεγγάρι. Με βάση αυτό το ιστορικό, τα σχέδια για την παραγωγή ενός επαναχρησιμοποιήσιμου σκάφους μεταφοράς φορτίου το οποίο θα μπορεί να εκτοξευτεί σύντομα - και μάλιστα με μειωμένο κόστος - δεν φαντάζει ιδιαίτερα πιθανό να ευοδωθούν.
Η Μόσχα επιμένει στον κεντρικό έλεγχο και στο απόρρητο, αποτυγχάνοντας να κατανοήσει τη σημασία ενός ακμάζοντος εμπορικού - ιδιωτικού τομέα ο οποίος θα μπορούσε να επωάσει μια ολόδική της, ρωσική SpaceX.
Οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν παγιδευτεί σε αυτό που οι εκ των έσω γνώστες περιγράφουν ως κανονιστική και γραφειοκρατική "καμμένη γη", κάτι που οι Ρώσοι αξιωματούχοι μόλις τώρα αρχίζουν να προσπαθούν να αντιμετωπίσουν. Ακόμη και οι προσωρινές προσπάθειες venture capitals και μια μεγαλόσχημη απόπειρα για επώαση διαστημικών start-ups σε ένα σύμπλεγμα τύπου Silicon Valley είχαν μικρή επιτυχία και μάλλον αξιοσημείωτες αποτυχίες.
Με το μέλλον της αμερικανορωσικής συνεργασίας στο διάστημα να είναι άδηλο, έχει υπάρξει μια ώθηση προς την ανάπτυξη δεσμών με την Κίνα, με σχέδια για έναν κοινό σεληνιακό ερευνητικό σταθμό. Όμως η Κίνα έχει τις δικές της φιλοδοξίες και μια τάση προς την αυτάρκεια.
Στο "Liftoff", μια εξιστόρηση των πρώτων ημερών της SpaceX, ο δημοσιογράφος με ειδίκευση στα του διαστήματος Eric Berger αναφέρει έναν επιστήμονα ο οποίος μελετά τις πυρετώδεις προσπάθειες της εταιρείας και την ικανότητά της να προσελκύει λαμπρούς νέους μηχανικούς: "Μακροπρόθεσμα, το ταλέντο κερδίζει την εμπειρία και μια επιχειρηματική κουλτούρα επικρατεί επί της κληρονομιάς".
Χωρίς αλλαγή στις πολιτικές και οικονομικές δομές που κρατούν τη Ρωσία πίσω, τα νέα για τη χώρα που κάποτε έστειλε στο διάστημα τον Gagarin θα είναι άσχημα.
.gif)
