Τριπλό στοίχημα βάζει το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης με την προώθηση των ρυθμίσεων για τις «κόκκινες» οφειλές, είτε αυτές αφορούν υποχρεώσεις προς το Δημόσιο είτε προς τις τράπεζες. Το πρώτο στοίχημα αφορά το κατά πόσον τα νοικοκυριά θα βρουν την απαιτούμενη ρευστότητα για να ανταποκριθούν στις δόσεις που θα προκύψουν. Το δεύτερο στοίχημα έχει να κάνει με τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που θα προκύψουν τόσο σε επίπεδο κρατικού προϋπολογισμού όσο και σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης, δεδομένου ότι αναμένεται να επηρεαστούν και τα οικονομικά των ασφαλιστικών ταμείων. Το τρίτο στοίχημα έχει να κάνει με την πιθανή αλλαγή συμπεριφοράς των συνεπών φορολογουμένων, ασφαλισμένων και δανειοληπτών.

Οι ρυθμίσεις

Με βάση τον προγραμματισμό της κυβέρνησης, μέχρι τον Απρίλιο θα έχουν ανακοινωθεί όλες οι προωθούμενες ρυθμίσεις. Η αρχή αναμένεται να γίνει με τη ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία, στη συνέχεια θα ενεργοποιηθεί η πλατφόρμα για τις αιτήσεις προστασίας της κύριας κατοικίας από τον πλειστηριασμό (με ταυτόχρονη ρύθμιση των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων), ενώ τελευταία αναμένεται να ανακοινωθεί η ρύθμιση των οφειλών προς την εφορία, την οποία η κυβέρνηση προσανατολίζεται να παρουσιάσει μέσα στον Απρίλιο. Με βάση τα όσα έχουν ήδη γίνει γνωστά μέχρι τώρα, και οι τρεις ρυθμίσεις θα χαρακτηρίζονται από πολύ συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα όσον αφορά την ένταξη, αλλά και από πολύ αυστηρές προϋποθέσεις όσον αφορά τη διατήρηση των προνομίων της κάθε ρύθμισης. Ειδικότερα:

1. Στη ρύθμιση των οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία «θα υπάρχει αυστηρό χρονικό περιθώριο εντός του οποίου θα πρέπει οι οφειλέτες να ζητήσουν την ένταξή τους», όπως δήλωσε χθες στη «Ν» ο υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Αναστάσιος Πετρόπουλος. Για όσους χάσουν τις προθεσμίες δεν θα υπάρχει άλλη ευκαιρία, ενώ για όσους μπουν θα υπάρχει αυστηρή προϋπόθεση συνεπούς τήρησης.

2. Στη ρύθμιση των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων πρώτης κατοικίας, η πλατφόρμα αναμένεται να παραμείνει ενεργή για έναν χρόνο και θα καλύπτει όλους όσοι είχαν ληξιπρόθεσμη οφειλή για χρονικό διάστημα 90 ημερών μέχρι και το τέλος του 2018. Όσοι ενταχθούν και δεν φανούν συνεπείς επί τρίμηνο, θα αποβάλλονται και αυτομάτως θα αναβιώνει ο κίνδυνος του πλειστηριασμού.

3. Για τη ρύθμιση των οφειλών προς την εφορία δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστές λεπτομέρειες, δεδομένου ότι η συζήτηση αναμένεται να ξεκινήσει μετά το Eurogroup της 11ης Μαρτίου με στόχο να κλείσει πριν από το Πάσχα. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο του υπουργείου Οικονομικών είναι να φτιάξει κατ’ αρχήν μια ρύθμιση «έκτακτου χαρακτήρα» με έμφαση να δώσει ευκαιρία ρύθμισης οφειλών κυρίως σε όσους χρωστούν «διαχειρίσιμα» ποσά της τάξεως των 500 έως 10.000 ευρώ.

Η ρευστότητα

Ο αριθμός των νοικοκυριών που περιμένουν τις τρεις ρυθμίσεις είναι πολύ μεγάλος. Δυνητικά, η ρύθμιση των ασφαλιστικών ταμείων αφορά έως και 900.000 οφειλέτες. Η πλατφόρμα των «κόκκινων» δανείων απευθύνεται σε περίπου 200.000 νοικοκυριά με περισσότερα από 600-700 χιλιάδες μέλη, ενώ οι οφειλέτες προς την εφορία που χρωστούν έως και 10.000 ευρώ -οπότε θεωρητικά θα διευκολύνονταν από μια ρύθμιση των 120 δόσεων- ξεπερνούν τα 3,7 εκατομμύρια σε σύνολο περίπου τεσσάρων εκατομμυρίων οφειλετών. Τα κίνητρα και από τις τρεις ρυθμίσεις θα είναι ιδιαίτερα ισχυρά: από «κούρεμα» κεφαλαίου και διαγραφή προσαυξήσεων μέχρι εξασφάλιση χαμηλών δόσεων. Το βασικό ερώτημα, όμως, που θα πρέπει να απαντηθεί είναι το κατά πόσον οι οφειλέτες έχουν αυτή τη στιγμή την απαιτούμενη ρευστότητα για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις μηνιαίες δόσεις που θα προκύψουν.

Οι ρήτρες

Ο κίνδυνος της απογοήτευσης συνεπών φορολογουμένων, ασφαλισμένων και δανειοληπτών είναι πάντοτε υπαρκτός όταν ανακοινώνονται γενναίες ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων. Η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να αποθαρρύνει τους συνεπείς από το να συσσωρεύουν και αυτοί ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις εντάσσοντας συγκεκριμένες ρήτρες στις ρυθμίσεις. Έτσι, η ρύθμιση των τραπεζών δεν θα επιτρέπει την ένταξη για όσους «κοκκινίσει» το δάνειό τους από εδώ και στο εξής, ενώ οι ρυθμίσεις για τις οφειλές προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία είναι ακόμη αμφίβολο αν θα ενσωματώνουν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του 2018. Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο ότι δεν θα ενταχθούν τα «φρέσκα» χρέη της τρέχουσας χρονιάς. 

Η εξίσωση των δημοσιονομικών επιπτώσεων

Οποιαδήποτε πρόβλεψη για τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που θα προκύψουν από τις προωθούμενες ρυθμίσεις είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένη, καθώς οι μεταβλητές της εξίσωσης είναι πολλές:

1. Η ρύθμιση των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων έχει ένα κόστος της τάξεως των 200 εκατ. ευρώ, λόγω της επιδότησης που θα δίδεται από την πλευρά του Δημοσίου για την καταβολή της δόσης. Το ποσό αυτό μένει να επιβεβαιωθεί στην πράξη αν θα είναι επαρκές, καθώς εξαρτάται από τη συμμετοχή που θα υπάρξει.

2. Η ρύθμιση των οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία θα έχει και όφελος, αλλά και κόστος. Το όφελος θα προκύψει από το γεγονός ότι θα κινητοποιηθούν οφειλέτες οι οποίοι αυτή τη στιγμή δεν πληρώνουν επηρεασμένοι από το γεγονός ότι η ρύθμιση των 12 δόσεων δεν τους καλύπτει, αλλά και από το ότι έχουν ήδη στερηθεί το δικαίωμα περίθαλψης ή συνταξιοδότησης. Από την άλλη, το κόστος απορρέει από το γεγονός ότι με την ένταξη στη ρύθμιση θα θεμελιώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα τουλάχιστον 80.000 ασφαλισμένοι. Ναι μεν το ποσό της ρύθμισης θα παρακρατείται από τη σύνταξή τους, αλλά το ποσό αυτό θα είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με τη δαπάνη για την καταβολή έως και 80.000 καινούργιων συντάξεων. Για το πρώτο διάστημα η ρύθμιση αναμένεται να έχει αρνητικό δημοσιονομικό πρόσημο, αλλά σε βάθος χρόνου αναμένεται ότι θα προκύψουν οφέλη.

3. Θέμα ισορροπιών εντοπίζεται και στη ρύθμιση των οφειλών προς την εφορία. Μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου και τη λήξη της προθεσμίας υπαγωγής στη ρύθμιση των 100 δόσεων, η μοναδική διαθέσιμη διέξοδος για τους οφειλέτες της εφορίας ήταν η πάγια ρύθμιση των 12 δόσεων. Παρ’ όλα αυτά, οι εισπράξεις «παρελθόντων ετών» κινήθηκαν έντονα ανοδικά τα τελευταία χρόνια, στηρίζοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό την παραγωγή υπερπλεονασμάτων. Μόνο το 2018 καταγράφηκε αύξηση της τάξεως των 437 εκατ. ευρώ στο κονδύλι των εισπράξεων από τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις, οι οποίες και έφτασαν στα 5,55 δισ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά συγκεντρώθηκαν από οφειλέτες που πιέστηκαν να πληρώσουν είτε για να ξεμπλοκάρουν τον τραπεζικό τους λογαριασμό είτε για να ανακτήσουν το δικαίωμα έκδοσης φορολογικής ενημερότητας. Με το που θα ανακοινωθεί η νέα ρύθμιση, προφανώς όσοι βαρύνονται με χρέη θα προτιμήσουν τις 120 δόσεις από τις 12, προκειμένου να απελευθερώσουν ρευστότητα στον οικογενειακό τους προϋπολογισμό. Από την άλλη, στη ρύθμιση θα ενταχθούν και οφειλέτες οι οποίοι σήμερα δεν καταβάλλουν ούτε ένα ευρώ αποδεχόμενοι την αδυναμία τους να φανούν συνεπείς σε μια ρύθμιση των 12 δόσεων. Το πού θα ισορροπήσουν οι εισπράξεις θα φανεί αφού περάσουν αρκετές εβδομάδες εφαρμογής της νέας ρύθμισης.

Θάνος Τσίρος Ναυτεμπορική

* φωτογραφία Γιώργος Κονταρίνης (Εurokinisi)