Ήταν 17 Μαΐου του 2016 όταν από τη Θεσσαλονίκη ο πρωθυπουργός κήρυσσε την επίσημη έναρξη των εργασιών για τον μεγάλο αγωγό φυσικού αερίου TAP. Τότε ο κ. Τσίπρας συνέδεε την υλοποίηση του έργου με την άρση της αβεβαιότητας και τη νέα εποχή για τη χώρα και την οικονομία. Άλλωστε, με συνολικό προϋπολογισμό άνω του 1,5 δισ. ευρώ και με τη συμμετοχή πέντε μεγάλων διεθνών ενεργειακών εταιρειών, ο αγωγός ήταν και παραμένει η μεγαλύτερη άμεση ξένη επένδυση που υλοποιείται στη χώρα.

Ωστόσο, η υλοποίηση του αγωγού βρίσκεται εδώ και περίπου έναν χρόνο ενώπιον σοβαρού κινδύνου, που θέτει σε σοβαρό ρίσκο την ολοκλήρωσή του εντός χρονοδιαγράμματος και απειλεί να εκθέσει τη χώρα διεθνώς, με δεδομένο ότι ο TAP αποτελεί μέρος ενός διεθνούς κολοσσιαίου έργου του Νότιου Διαδρόμου φυσικού αερίου.

Η εμπλοκή χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά σοβαρή και έρχεται σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία και άλλα μεγάλα έργα, με χαρακτηριστικότερη την υπόθεση του Ελληνικού, αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις και συνεχή εμπόδια.

Ο αγωγός ΤΑΡ, άλλωστε, είναι ένα έργο που ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα, ενώ ήδη βρίσκεται σε φάση κατασκευής. Αποτελείται από πλέγματα αγωγών και επενδύσεις σε μια διαδρομή μήκους 4 χιλιάδων χιλιομέτρων για τα οποία η συνολική επένδυση φτάνει τα 40 δισ. δολάρια, καθώς περιλαμβάνει μέχρι και τα κεφάλαια που έχει επενδύσει η κοινοπραξία για την ανάπτυξη του Σαχ Ντενίζ 2, δηλαδή του τεράστιου υποθαλάσσιου κοιτάσματος αερίου που θα τροφοδοτεί τον αγωγό. Και δεν είναι μόνο η οικονομική διάσταση, αφού το έργο έχει ευρύτερη γεωπολιτική σημασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση και θεωρείται ότι έχει διαδραματίσει κομβικό στη νέα εποχή των σχέσεων Ελλάδας- ΗΠΑ.

Το πρόβλημα

Ενώ, λοιπόν, ακόμη και εντός Ελλάδας έχουν κατασκευαστεί περισσότερα από 340 χιλιόμετρα αγωγού και έχουν διαμορφωθεί 480 από τα 550 χιλιόμετρα της όδευσης, στην Καβάλα και στην περιοχή Τενάγη Φιλίππων, υπάρχει μια έκταση 10 χιλιομέτρων και συγκεκριμένα τα χιλιόμετρα 195 έως 205 του αγωγού, όπου οι εργασίες έχουν σταματήσει εξαιτίας τοπικών αντιδράσεων.

Το συγκεκριμένο κομμάτι αγωγού έπρεπε να έχει ξεκινήσει να κατασκευάζεται βάσει χρονοδιαγράμματος από πέρυσι, ωστόσο, όταν το φθινόπωρο του 2016 οι εργολάβοι επιχείρησαν να εγκατασταθούν, εμποδίστηκαν από ομάδα, με επικεφαλής τοπική αγροτική ένωση. Μετά από ένα χρονικό διάστημα άκαρπων διαπραγματεύσεων, αποφασίστηκε τελικά να συνεχιστούν οι εργασίες μετά το χιλιόμετρο 205 με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί τρύπα 10 χιλιομέτρων.

Στον αέρα ο σχεδιασμός

Καθώς έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος άκαρπων προσπαθειών προσέγγισης με όσους αντιδρούν, πλέον η κατασκευή του αγωγού μπαίνει σε σοβαρότατο κίνδυνο να τεθεί εκτός χρονοδιαγράμματος. Το υπουργείο Ενέργειας είναι ενήμερο για την κατάσταση και επιχειρεί το τελευταίο διάστημα να διαμεσολαβήσει, καθώς έχει πληροφορηθεί από την κοινοπραξία ότι θα πρέπει οι εργολάβοι του έργου να μπουν στην περιοχή (Τενάγη Φιλίππων) στο πρώτο τρίμηνο του 2018, ώστε σε πρώτη φάση να ξεκινήσουν οι προκαταρκτικές εργασίες από τους αρχαιολόγους. Σε διαφορετική περίπτωση τότε το έργο του TAP θα καθυστερήσει με άμεση επίπτωση τη μετάθεση της λειτουργίας συνολικά του Νοτίου Διαδρόμου του φυσικού αερίου, η οποία προβλέπεται για το 2020. Σημειώνεται ότι ακόμη και 1 χιλιόμετρο αγωγού να μη συνδεθεί, δεν είναι λειτουργική ολόκληρη η διαδρομή.

Οικονομική και γεωπολιτική ανησυχία

Σύμφωνα με πληροφορίες του "Κ" το πρόβλημα έχει επισημανθεί και έχει προκαλέσει την ανησυχία όχι μόνον της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και του διεθνούς παράγοντα, που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις γύρω από την προσπάθεια να δημιουργηθεί μια εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας ενέργειας για την Ε.Ε.. Θυμίζουμε ότι ο Νότιος Διάδρομος, αναπόσπαστο μέρος του οποίου είναι ο TAP αποτελεί βασική στρατηγική επιλογή της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς αναμένεται να οδηγήσει στη διαφοροποίηση της ενεργειακής προμήθειας και στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας για την ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, που σήμερα χαρακτηρίζονται ως ενεργειακή νησίδα που εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από το φυσικό αέριο που εισάγεται από τη Ρωσία. Ενδεικτικό της σημασίας του έργου είναι το γεγονός ότι μετά την οριστικοποίηση της κατασκευής του αγωγού, έχουν προχωρήσει σε φάση υλοποίησης μια σειρά από έργα που θα διευρύνουν γεωγραφικά την επιρροή του αγωγού, όπως ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB, ο αγωγός Βουλγαρίας-Σερβίας και ο αγωγός IAP στα Δυτικά Βαλκάνια.

Ο αγωγός TAP έχει υποστηριχθεί με σθένος τόσο από την Ε.Ε., όσο και από την αμερικανική εξωτερική πολιτική, η οποία στο κομμάτι της ενέργειας τάσσεται σταθερά υπέρ της μείωσης της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τις ενεργειακές εξαγωγές της Ρωσίας.

Επενδυτική εμπιστοσύνη

Για την Ελλάδα έχει κεφαλαιώδη σημασία να προχωρήσει το έργο εντός χρονοδιαγράμματος και να μην εκτεθεί η χώρα ενώπιον όλων των συμμετεχόντων στον αγωγό και τον Νότιο Διάδρομο. Η μετοχική σύνθεση του αγωγού περιλαμβάνει εταιρείες-κολοσσούς της ενέργειας όπως η BP (20%), η SOCAR (Αζερμπαϊτζάν με 20%), η Snam (Ιταλία 20%), η Fluxys (Βέλγιο 19%), η Enagás (Ισπανία 16%) και η Axpo (Ελβετία 5%). Οι τρεις εκ των πέντε μετόχων εμπλέκονται και στην αποκρατικοποίηση του ΔΕΣΦΑ, ενώ η μέχρι σήμερα ομαλή εκτέλεση της επένδυσης, λόγω και του μεγέθους του έργου αλλά και των μετόχων, δίνει ισχυρό μήνυμα επενδυτικής εμπιστοσύνης και περιορισμού του ρίσκου χώρας, που υπήρχε για την Ελλάδα μέχρι πρόσφατα και σίγουρα κατά την έναρξη της επένδυσης.

Εκδίκαση

Καθώς η υπόθεση έχει φτάσει σε οριακό σημείο, την επόμενη εβδομάδα αναμένεται να πραγματοποιηθεί στο υπουργείο Ενέργειας νέα συνάντηση με τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης της περιοχής, ενώ άγνωστο είναι εάν θα εκπροσωπηθεί ο σύλλογος που αντιδρά και ο οποίος μέχρι τώρα –σύμφωνα με την κοινοπραξία– αποφεύγει να απαντήσει στην πρόσκληση για καλόπιστο διάλογο που της έχει απευθυνθεί. "Έχουμε επιδιώξει ειρηνική λύση, κάνουμε συζητήσεις και απαντούμε συνεχώς στις ανησυχίες που μας διατυπώνονται", αναφέρουν πηγές της κοινοπραξίας, που επιβεβαιώνουν τη σοβαρότητα της εμπλοκής. Ωστόσο, όπως τονίζουν, δεν υπάρχει καμία δυνατότητα αλλαγής της όδευσης καθώς αυτό θα οδηγούσε σε βέβαιη καθυστέρηση 2 έως 3 ετών αφού θα απαιτούνταν νέες μελέτες και αδειοδοτήσεις ενώ ταυτόχρονα θα αχρηστευόταν μεγάλο τμήμα του έργου που έχει ήδη κατασκευαστεί. Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε ειδικές λύσεις για τα Τενάγη, όπως, για παράδειγμα, ο αγωγός να τοποθετηθεί σε μεγαλύτερο βάθος, προσθέτουν οι ίδιες πηγές. Δεν υπήρξε καμία άλλη αντίδραση στα υπόλοιπα 540 χιλιόμετρα, δεν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε όλον το Νότιο Διάδρομο, άρα πρέπει μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2018 να ξεκινήσουν οι εργασίες, επισημαίνουν εμφατικά οι ίδιες πηγές.

Σημειώνεται ότι τον Ιανουάριο έχει προγραμματιστεί η εκδίκαση στο ΣτΕ προσφυγών που έχουν κατατεθεί κατά της αδειοδότησης του έργου. Ο σύλλογος που αντιδρά έχει επιτύχει να συσπειρώσει και την τοπική αυτοδιοίκηση ενώ γνώστες του θέματος μιλούν για βαθιά πόλωση που επιχειρείται να καλλιεργηθεί και η οποία ελλοχεύει τον κίνδυνο να δημιουργηθούν "νέες Σκουριές". Θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μη γίνουμε Σκουριές και να βρούμε ειρηνική λύση, η αντίδραση προέρχεται από ένα μικρό γκρουπ, δεν είναι παλλαϊκή σημειώνουν πηγές της κοινοπραξίας, που επισημαίνουν ότι  το έργο απολαμβάνει γενικής στήριξης από κόμματα και φορείς ενώ είναι  πλήρως αδειοδοτημένο. Επιπλέον, όπως επισημαίνεται με νόημα, ο σύλλογος δεν προϋπήρχε αλλά δημιουργήθηκε μόλις κερδήθηκε ο διαγωνισμός του Νοτίου Διαδρόμου από τον TAP. "Πρωτίστως εμείς έχουμε ενδιαφέρον για την ασφάλεια του έργου, ακολουθούμε τις πιο αυστηρές διαδικασίες και μέτρα ασφάλειας", καταλήγουν  οι πηγές της κοινοπραξίας.

Ο αγωγός θα περάσει μόνο από πάνω μας

Πάντως το έργο της κοινοπραξίας να πείσει τους αντιδρώντες μόνο εύκολο δεν είναι. Στις αντιδράσεις πρωτοστατεί ο Αγροτικός Σύλλογος Δήμου Καβάλας και στον οποίο μετέχουν ορισμένοι από τους 200 ιδιοκτήτες γης στα επίμαχα 10 χιλιόμετρα. Κάποιοι ιδιοκτήτες, πάντως, φέρονται να έχουν ήδη εισπράξει αποζημιώσεις που είναι κατατεθειμένες στο Ταμείο Παρακαταθηκών από την κοινοπραξία. Ο σύλλογος ζητεί την αλλαγή της όδευσης επικαλούμενος ότι ο αγωγός διέρχεται από γη υψηλής παραγωγικότητας. Το αίτημα υποστηρίζεται από τη Δήμαρχο Καβάλας, Δ. Τσανάκα, ενώ κατά των έργων έχουν κατατεθεί 4 προσφυγές στο ΣτΕ που όμως έχουν πάρει συνολικά 9 αναβολές. Ακόμη και εάν χάσουμε τη δίκη, θα προσφύγουμε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, προειδοποιούν τα μέλη του Συλλόγου, που σε τρεις περιπτώσεις τους περασμένους μήνες εμπόδισαν τα συνεργεία των εργολάβων να ξεκινήσουν τις εργασίες.

"Ο αγωγός θα πρέπει να περάσει από πάνω μας, θα πρέπει να μας πατήσουν για να περάσουν, ήδη τους έχουμε σταματήσει 3 φορές", δηλώνει ο Θέμης Καλπακίδης πρόεδρος του Συλλόγου, μέλος του Συντονιστικού για την αλλαγή της όδευσης και εκ των αγροτών που πρωτοστατούν στις αντιδράσεις. Αν και ο ίδιος δεν έχει ιδιοκτησία σε σημείο διέλευσης του αγωγού, όπως λέει απαξιώνονται οι περιουσίες και πέριξ του αγωγού. Οι ενστάσεις του Συλλόγου όπως αναλύθηκαν στο "Κ" συνοψίζονται στα εξής:

Πρώτον, στην απαξίωση των περιουσιών, αφού στη διευρυμένη ζώνη ασφάλειας θα υπάρχουν περιορισμοί των όρων δόμησης, η αξία των οικοπέδων της περιοχής θα μειωθεί και θα μηδενιστεί η αξία των κτημάτων από όπου διέρχεται ο αγωγός. Επίσης, ο σύλλογος υποστηρίζει ότι δημιουργούνται θέματα με τις καλλιέργειες και τις υπόγειες αρδεύσεις

Δεύτερον, σε ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια, αφού στην περιοχή υπάρχουν αποθέματα τύρφης αλλά και λιγνίτη (στη Δράμα), που δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς. Παράλληλα παρατηρούνται στην περιοχή πλημμύρες και συνιζήσεις του εδάφους που σε βάθος χρόνου μπορούν να οδηγήσουν σε αποκάλυψη του αγωγού στην επιφάνεια της γης.

Τρίτον, στην ύπαρξη σημαντικού αρχαιολογικού χώρου πλησίον της όδευσης του αγωγού (στους Φιλίππους).

Ο κ. Καλπακίδης υποστηρίζει ότι η κοινοπραξία έχει παραβιάσει τις υποχρεώσεις διαβούλευσης και διαπραγμάτευσης, ενώ επικαλείται και πρόσφατη απόφαση του Δήμου Καβάλας που ζητεί την αλλαγή της όδευσης. Στη συντονιστική επιτροπή για την αλλαγή της όδευσης συμμετέχουν συλλογικότητες όπως επαγγελματικές ομοσπονδίες, πολιτιστικοί σύλλογοι, ομάδες πολιτών, πολιτευτές, συνδικαλιστικά σωματεία κ.λπ. Οι αντιδρώντες αρνούνται να προσέλθουν σε διάλογο εάν δεν δεσμευτεί η κοινοπραξία για την αλλαγή της όδευσης σε περίπτωση που δεν ικανοποιηθούν όλες οι ανησυχίες τους.

Eφημερίδα Κεφάλαιο (Χάρης Φλουδόπουλος)