Εστω και με καθυστέρηση, η Ευρώπη εκπονεί σχέδια για την πλήρη και ταχεία απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, αφού πλήρωσε και εξακολουθεί να πληρώνει πανάκριβα το κόστος της υψηλής εξάρτησης από τον ένα προμηθευτή.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέδειξε την επιτακτική για την Ευρώπη ανάγκη να προχωρήσει έστω και με καθυστέρηση σε ριζική αλλαγή του τρόπου προμήθειας ενέργειας, ώστε να τερματίσει την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο και το πετρέλαιο έως το 2027. Με το ρωσικό αέριο να μην είναι πλέον το καύσιμο της μετάβασης στις ΑΠΕ, αυτόν τον ρόλο αναλαμβάνει το LNG, γεγονός που δημιουργεί ευκαιρίες για την Ελλάδα, καθώς η φορά της ροής θα αλλάξει από τον Νότο προς τον Βορρά, αντί του αντίθετου που ισχύει σήμερα. Παράλληλα, για την ασφάλεια εφοδιασμού κατά το μεταβατικό διάστημα στο τραπέζι βρίσκεται η παράταση λειτουργίας των πυρηνικών μονάδων και, σε ό,τι μας αφορά, των λιγνιτικών. Το βασικό εργαλείο, ωστόσο, παραμένουν οι ΑΠΕ και η επιτάχυνση της διείσδυσής τους στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.

Σχέδια για την πλήρη και ταχεία απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο καταστρώνει εσπευσμένα η Ε.Ε., αφού πλήρωσε και εξακολουθεί να πληρώνει πανάκριβα το κόστος της υψηλής εξάρτησης από τον ένα προμηθευτή. Η Φον ντερ Λάιεν δήλωσε την Πέμπτη ότι θα προτείνει ένα σχέδιο, στα μέσα Μαΐου, για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα έως το 2027, δηλαδή τρία χρόνια νωρίτερα από τον ορίζοντα που προβλέπει το σχέδιο που ανακοίνωσε η Επιτροπή, δύο ημέρες πριν. Η Ευρώπη αναζητάει έναν πιο ασφαλές δρόμο για την ενεργειακή μετάβαση, που παραμένει βασική στρατηγική της, μέσω της επιτάχυνσης των ΑΠΕ και της υποκατάστασης του ρωσικού αερίου από LNG που θα προμηθεύεται με μεγαλύτερη ασφάλεια από πολλές και διαφορετικές πηγές, αλλά και των «καυσίμων του διαβόλου» με τη διατήρηση εν λειτουργία για κάποια χρόνια ακόμη πυρηνικών και λιγνιτικών σταθμών που επρόκειτο να κλείσουν. Η Ε.Ε. έχει αρχίσει να εξετάζει εναλλακτικές προτάσεις σε αυτή την κατεύθυνση για κάθε κράτος-μέλος.

Δύσκολες αποφάσεις

Αν και αυτά ακούγονται αυτονόητα, είναι δύσκολο ακόμη και να ειπωθούν, πόσο μάλλον να αποφασισθούν σε εθνικό επίπεδο και να υλοποιηθούν. Είναι πιο εύκολο στην κοινοτική γραφειοκρατία, που δεν αναμετριέται με το καθημερινό πολιτικό κόστος, να αναθεωρεί τις παραδοχές που έκανε λίγους μήνες νωρίτερα και να γνωμοδοτεί και απείρως δυσκολότερο στις κυβερνήσεις που αποφασίζουν. Για παράδειγμα, η ανατροπή της απόφασης Μέρκελ στη Γερμανία για απόσυρση των πυρηνικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής είναι βέβαιο πως θα προκαλέσει την αντίδραση των Πρασίνων και θα δοκιμάσει τη συνοχή του κυβερνητικού συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες του καγκελαρίου Σολτς. Η αντιπαράθεση για την παράταση λειτουργίας των τριών πυρηνικών αντιδραστήρων στη Γερμανία ξεκίνησε ήδη, με τα υπουργεία Οικονομίας και Περιβάλλοντος της χώρας να τάσσονται κατά, ανακοινώνοντας ότι κάτι τέτοιο «δεν θα μπορούσε να έχει παρά πολύ περιορισμένη συμβολή στην επίλυση του προβλήματος και αυτό, με πολύ υψηλά οικονομικά, συνταγματικά ρίσκα και κινδύνους ασφαλείας».

Η απολιγνιτοποίηση

Αλλά και η Αθήνα μάλλον δεν θα είναι ευτυχής διαπιστώνοντας πως πιθανόν να χρειαστεί η παράταση λειτουργίας κάποιων λιγνιτικών μονάδων, ώστε να υπάρχει ασφάλεια εφοδιασμού. Η ταχεία απολιγνιτοποίηση αποφασίστηκε το 2019 προκειμένου να σταματήσει η αιμορραγία που προκαλούσαν ο ακριβός –λόγω ρύπων– λιγνίτης και τα εγκληματικά ΝΟΜΕ της προηγούμενης κυβέρνησης στη ΔΕΗ και την οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στη χρεοκοπία. Σε αυτή την απόφαση στοιχειώδους οικονομικής λογικής προστέθηκε και το βάρος μιας πολιτικής επένδυσης, γεγονός που καθιστά δυσχερέστερη τη διαχείριση των αναγκαίων αλλαγών στον ενεργειακό σχεδιασμό.

Η παράταση λειτουργίας λιγνιτικών μονάδων δεν έχει σχέση με το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς ο λιγνίτης είναι μόνο στην ιδιαίτερη τρέχουσα συγκυρία και μόνο κάποιες ημέρες φθηνότερος από το φυσικό αέριο, και αυτό γιατί η παραγωγή του λιγνίτη επιβαρύνεται με υψηλότερο κόστος CO2 από ό,τι οι μονάδες φυσικού αερίου (τρεις φορές περισσότερο).

Εφεδρείες

Μια τέτοια απόφαση θα ληφθεί μόνο για να υπάρχει ασφάλεια εφοδιασμού σε περιπτώσεις που όλες οι άλλες εναλλακτικές (ΑΠΕ, LNG κ.λπ.) δεν τη διασφαλίζουν. Κάποιοι αναφέρονται σε τρεις λιγνιτικές μονάδες που θα πρέπει να μείνουν ενεργές μέχρι το 2028 (Μελίτη, Αγ. Δημήτριος V, Μεγαλόπολη IV). Το ΕΣΕΚ, εξάλλου, προβλέπει απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων το 2028, ενώ και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης το 2019 από το βήμα του ΟΗΕ ανακοίνωσε το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων το 2028. Ισως να μην είναι τυχαία και η σχετική υπενθύμιση που έκανε σε τηλεοπτική εκπομπή μέσα στην εβδομάδα ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας. Αλλωστε, ο προγραμματισμός της ΔΕΗ για απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων μέχρι το 2023 συνδέθηκε από την πρώτη στιγμή με αίτημα για τον χαρακτηρισμό τους ως στρατηγικής εφεδρείας για τη λειτουργία τους σε καταστάσεις εκτάκτων αναγκών και την αποζημίωσή τους μέσω ενός μηχανισμού, η έγκριση του οποίου εκκρεμεί από την Κομισιόν. Με το καθεστώς της στρατηγικής εφεδρείας, η ΔΕΗ θα αποζημιώνεται για να διατηρεί σε ετοιμότητα κάτι που θα την επιβαρύνει οικονομικά.

Κύκλοι της ΔΕΗ εκτιμούν ότι μετά τις ανατροπές που έχει φέρει στην ενεργειακή αγορά η κρίση στην Ουκρανία, η Ευρώπη είναι πιο διατεθειμένη να συζητήσει την έγκριση αυτού του μηχανισμού. Η στρατηγική της ΔΕΗ, σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους, δεν αλλάζει. Το βασικό της πλάνο παραμένει στραμμένο στις ΑΠΕ και εκτιμούν πως η παρούσα συγκυρία αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για την επιτάχυνσή τους. «Χρειαζόμαστε πολύ ριζοσπαστικές κινήσεις, ένα “επενδυτικό σοκ” στις ΑΠΕ», τονίζουν χαρακτηριστικά.

Σε ό,τι αφορά τη νέα μονάδα Πτολεμαΐδα V, κύκλοι της Επιχείρησης αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο επανεξέτασης της απόφασης μετατροπής της το 2025 για τη λειτουργία της με φυσικό αέριο. «Δεν αλλάζουν εν θερμώ τέτοιες αποφάσεις. Η μονάδα θα τεθεί σε λειτουργία το καλοκαίρι και μέχρι το 2025 έχουμε αρκετό διάστημα μπροστά μας για να αποφασίσουμε, αφού δούμε πώς θα καταλήξουν τα πράγματα και στην Ευρώπη», υπογραμμίζουν από τη ΔΕΗ.

Αναγνωρίζουν ωστόσο ότι μετά και τις αποφάσεις της Κομισιόν για την πράσινη ταξινομία, ο σχεδιασμός για λειτουργία της μονάδας με φυσικό αέριο θα πρέπει να συμπεριλάβει οπωσδήποτε και τεχνολογία για χρήση υδρογόνου, προκειμένου να διασφαλίσει παράταση ζωής. Το ακριβό φυσικό αέριο δεν αλλάζει ούτε τα σχέδια των ιδιωτών επενδυτών για νέες μονάδες φυσικού αερίου. Η μονάδα της Mytilineos στα Ασπρα Σπίτια ολοκληρώνεται και αναμένεται να τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία μέσα στο καλοκαίρι, ενώ οι μονάδες του ομίλου Κοπελούζου (Αλεξανδρούπολη) και των Μότορ ΟΪΛ-ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (Κομοτηνή) θα υλοποιηθούν με τεχνική πρόβλεψη και για καύση υδρογόνου.

Η θέρμανση

Ενα ζήτημα που θεωρείται βέβαιο ότι θα επανεξεταστεί μετά και τις κατευθύνσεις της Κομισιόν είναι η χρήση του φυσικού αερίου για θέρμανση. Εχουν γίνει μάλιστα ήδη εισηγήσεις για αλλαγές στον κλιματικό νόμο που προβλέπει αντικατάσταση των καυστήρων πετρελαίου με φυσικού αερίου όπου υπάρχει δίκτυο από το 2023 και πλήρη απαγόρευση από το 2030. Αντ’ αυτού, προτείνεται η χρήση αντλιών θερμότητας και παράλληλα η επανεξέταση των προγραμμάτων επέκτασης δικτύου φυσικού αερίου που υλοποιούν οι εταιρείες διανομής.

Χρύσα Λιάγγου Καθημερινή