Πλήττουν την παραγωγή βασικών ειδών διατροφής οι ακραίες καιρικές συνθήκες

Αν δεν είχε χρησιµοποιηθεί καταχρηστικά η έκφραση «τέλεια καταιγίδα», θα ήταν σίγουρα η κατάλληλη για να περιγράψει όχι µόνον την κλίµακα της ακρίβειας που πλέον τείνει να µετατρέψει βασικά είδη διατροφής σε προνόµια για λίγους, αλλά και την περιπλοκότητα των αιτίων της. Στη συγκυρία ενός ατίθασου πληθωρισµού που προκάλεσε τα τελευταία χρόνια η πανδηµία και το συνεπακόλουθο έµφραγµα στην εφοδιαστική αλυσίδα, προστέθηκε µια αλληλουχία ακραίων καιρικών φαινοµένων, συνεπακόλουθων της κλιµατικής αλλαγής. Αλλοτε κατακλυσµιαίες βροχές, άλλοτε αφύσικα παρατεταµένη ξηρασία και καύσωνες και άλλοτε τυφώνες έχουν πλήξει την αγροτική παραγωγή στις χώρες που αντιπροσωπεύουν το µεγαλύτερο µέρος της παραγωγής και των παγκόσµιων εξαγωγών αγροτικών προϊόντων. Από τη Βραζιλία µέχρι την Ταϊλάνδη και από την Ισπανία µέχρι το Βιετνάµ η κλιµατική αλλαγή επιφέρει ζηµιές στην παραγωγή, µε αποτέλεσµα να παρουσιαστούν ελλείψεις βασικών αγροτικών ειδών και να εκτοξευθούν οι τιµές τους.

Από το βασικότερο ίσως όλων, το ελαιόλαδο, καίριο προϊόν τόσο της Ελλάδας όσο και των άλλων µεσογειακών χωρών, µε κυριότερη όλων την Ισπανία, που έχει απασχολήσει τόσο και εξακολουθεί να απασχολεί τους Ελληνες καθώς οι τιµές του έχουν αυξηθεί µε γεωµετρική πρόοδο, µέχρι τον καφέ, τη σοκολάτα, τη ζάχαρη και µαζί της τα γλυκίσµατα και τα µπισκότα κοντεύουν να µετατραπούν σε είδη πολυτελείας. Σε ό,τι αφορά ειδικά το ελαιόλαδο, το ράλι των τιµών του έχει κάπως κοπάσει τους τελευταίους δύο µήνες, καθώς κύρια αιτία του ήταν η ακραία ξηρασία στην Ισπανία που αντιπροσωπεύει το 40% της παγκόσµιας παραγωγής, αλλά τον Μάρτιο και τον Απρίλιο µεσολάβησαν ευεργετικές βροχές. Σύµφωνα πάντως µε αναλυτές της αγοράς, τα αποθέµατα είναι µειωµένα και αυτό σηµαίνει πως ανά πάσα στιγµή είναι πιθανή µια νέα εκτόξευση της τιµής του. Και το τελευταίο θύµα της κλιµατικής αλλαγής είναι τα πολύτιµα και πάλαι ποτέ φτηνά πορτοκάλια που τείνουν να ακολουθήσουν την πορεία του καφέ. Οι χώρες που παράγουν µαζικά και εξάγουν πορτοκάλια έχουν πληγεί από την κλιµατική αλλαγή και ειδικότερα η Βραζιλία, η παραγωγή της οποίας έχει πληγεί από ακραίες και καταστρεπτικές βροχοπτώσεις. Η ανησυχία για τις ελλείψεις πορτοκαλιών στην αγορά εκδηλώθηκε µέσα στην εβδοµάδα στην τιµή των προθεσµιακών συµβολαίων συµπυκνωµένου χυµού πορτοκαλιών που πλησίασαν τα 5 δολάρια η λίβρα, έχοντας σχεδόν διπλασιαστεί σε σύγκριση µε την τιµή τους πριν από ένα χρόνο.

Η µείωση της προσφοράς πορτοκαλιών άρχισε να γίνεται ανησυχητική από το 2022 όταν επλήγη από τυφώνες η Φλόριντα των ΗΠΑ, δεύτερη δύναµη στον κόσµο σε παραγωγή πορτοκαλιών και οι ελλείψεις στη διεθνή αγορά έχουν εµφανιστεί πλέον εδώ και σχεδόν τρία χρόνια. Το πρόβληµα το αντιµετωπίζουν οι παραγωγοί τυποποιηµένου χυµού πορτοκαλιών που αρχίζουν να αλλάζουν τη σύνθεση των χυµών και να στρέφονται στα µανταρίνια, η παραγωγή των οποίων είναι πιο ανθεκτική στην κλιµατική αλλαγή.

Είναι πάντως ορατός ο κίνδυνος να µετατραπούν τα πορτοκάλια σε µονίµως ακριβό είδος, καθώς η µείωση της προσφοράς έχει αρχίσει εδώ και 20 χρόνια όταν η παραγωγή στη Φλόριντα επλήγη από µια ασθένεια γνωστή ως «πρασίνισµα» των πορτοκαλιών που αρχικά αλλάζει τη γεύση τους προς το πικρότερο και στη συνέχεια τα καταστρέφει τελείως. Η κλιµατική αλλαγή ευνοεί, όµως, την ασθένεια που από το 2008 εξαπλώνεται σε περισσότερες χώρες. Φέτος, η παγκόσµια παραγωγή πορτοκαλιών εκτιµάται πως έχει µειωθεί κατά 25%.

Φτωχότερες σοδειές καλαμποκιού και ρυζιού λόγω υψηλών θερμοκρασιών

Αναλυτές του ∆ιεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών Πολιτικής για τα Τρόφιµα επισηµαίνουν πως η ακρίβεια σε βασικά είδη διατροφής, όπως το ελαιόλαδο, τα πορτοκάλια, η ζάχαρη και ο καφές, θα πλήξει περισσότερο τις αναπτυσσόµενες χώρες και τους φτωχότερους. Και όπως συνήθως συµβαίνει µε την ακρίβεια, ακόµη και στις ανεπτυγµένες οικονοµίες των ΗΠΑ και της Ε.Ε. θα πληγούν περισσότερο τα φτωχά νοικοκυριά που υπολογίζεται ότι κατά µέσον όρο καταβάλλουν το 40% των εισοδηµάτων για τη διατροφή τους.

Στελέχη της Rabobank που παρακολουθούν τις αγορές εµπορευµάτων και τροφίµων, αναφέρουν πως ήδη η καταναλωτική ζήτηση για χυµό πορτοκαλιού έχει µειωθεί φέτος κατά περίπου 20% σε σύγκριση µε το περασµένο έτος και η αιτία δεν είναι άλλη από την «τρελή πορεία» της τιµής του. Και οι προβλέψεις είναι ανησυχητικές καθώς αρκετές επιχειρήσεις εκµεταλλεύονται τα γνωστά πλέον προβλήµατα στην παραγωγή και ανεβάζουν τις τιµές.

Ο Γκερνότ Βάγκνερ, οικονοµολόγος στο Πανεπιστήµιο Κολούµπια, προεξοφλεί πως οι επιχειρήσεις θα ανεβάσουν περισσότερο τις τιµές, αν και θεωρεί δεδοµένη και απόλυτα άµεση την απειλή της κλιµατικής αλλαγής για την αγροτική παραγωγή. Οπως τονίζει, «τα ακραία καιρικά φαινόµενα πλήττουν την παραγωγή τροφίµων και όπως είδαµε πριν από ένα χρόνο περίπου είχε µειωθεί η παραγωγή των αβοκάντο, ενώ φέτος µειώθηκε η παραγωγή ζάχαρης». Ο ίδιος υπογραµµίζει πως επικρατεί αυξανόµενη ανησυχία «για τον αντίκτυπο που θα έχει µακροπρόθεσµα η κλιµατική αλλαγή στην παραγωγή και στις τιµές άλλων βασικών ειδών διατροφής όπως, για παράδειγµα, το ρύζι».

Εχουν ήδη υπάρξει µελέτες που καταδεικνύουν πως η υπερθέρµανση του πλανήτη πρόκειται να µειώσει καθοριστικά τη δυνατότητα ορισµένων χωρών όπως η Κίνα να παράγουν ρύζι στις σηµερινές ποσότητες. Αλλες µελέτες έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα πως η κλιµατική αλλαγή θα πλήξει την παραγωγή καλαµποκιού τόσο ώστε να τη µειώσει έως και κατά 24% µέχρι το 2030. Σύµφωνα µάλιστα µε ειδικούς, ορισµένες καλλιέργειες δεν πρόκειται να µειωθούν σταδιακά αλλά θα σηµειώσουν απότοµη πτώση εξαιτίας των ακραίων καιρικών συνθηκών. Οπως τονίζει ο Γκερνότ Βάγκνερ, το σηµαντικότερο δεν είναι κατά πόσον οι καταναλωτές στην ανεπτυγµένες οικονοµίες θα πληρώνουν ακριβότερα τον καφέ και τη σοκολάτα, αλλά µε τι θα τρέφονται και σε τι θα έχουν πρόσβαση όσοι ζουν στα όρια της φτώχειας και πολλοί φτωχοί αγρότες που θα δουν να εξαφανίζονται οι καλλιέργειές τους και οι κόποι της ζωής τους.

Το παράδοξο είναι, πάντως, πως η άνοδος της θερµοκρασίας και η αλλαγή στα επίπεδα βροχοπτώσεων ενδέχεται να διευκολύνουν την παραγωγή άλλων ειδών σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Ενδέχεται, για παράδειγµα, να ευνοηθεί ιδιαιτέρως η παραγωγή σιτηρών και δηµητριακών σε χώρες παραδοσιακά κρύες όπως η Ρωσία και ο Καναδάς.

kathimerini