Κλείνοντας τον 123ο χρόνο λειτουργίας της, η οινοποιία «Μαλαματίνα», γνωστή κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα για τη ρετσίνα της, βρίσκεται στο κρισιμότερο ίσως σταυροδρόμι της ιστορίας της. Με δανεισμό και υποχρεώσεις που ξεπερνούν τα 48 εκατ. ευρώ και πωλήσεις χαμηλότερες των 15 εκατ., πρέπει αφενός να βρει την απαραίτητη ρευστότητα για να συνεχίσει τη λειτουργία της και αφετέρου να επανεφεύρει τον εαυτό της, καθώς η ρετσίνα απλώς δεν «πουλάει» πια όσο παλιά. Πάνω από όλα, όμως, πρέπει να πείσει τις τράπεζες να συνεχίσουν υλοποιούν το μνημόνιο που έχουν συνυπογράψει στα τέλη Οκτωβρίου του 2017 για την αναδιάρθρωση του δανεισμού της, παρά το γεγονός πως το business plan επί του οποίου επετεύχθη η κατ’ αρχήν μεταξύ τους συμφωνία τείνει να εκτροχιαστεί.

Κύριος λόγος αυτής της πραγματικότητας ήταν η από τον Ιανουάριο του 2016 επιβολή του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο κρασί, ο οποίος καταργείται τώρα και ίσως αυτό να δώσει ανάσα στη δοκιμαζόμενη επιχείρηση. Ο ΕΦΚ, που παύει να ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2019, ορίζεται ακόμα στα 20 ευρώ ανά εκατόλιτρο τελικού προϊόντος. Ετσι, η φθηνή, παραδοσιακά, ρετσίνα σε σχέση με τα άλλα οινοπνευματώδη επιβαρύνθηκε δυσανάλογα, με αποτέλεσμα πολλοί καταναλωτές της να στραφούν σε άλλα οινοπνευματώδη. Η κατάργηση του ειδικού φόρου έρχεται να δώσει ανάσα, αλλά παραμένει προς εξακρίβωση κατά πόσον θα μπορέσει η «Μαλαματίνα» να ξανακερδίσει του πελάτες που έχει χάσει. Για εξαγωγές δεν υπάρχουν παρά πολύ μικρά περιθώρια, καθώς ο συγκεκριμένος τύπος κρασιού, η ρετσίνα, δεν έχει πια αγορά, αναφέρουν στην «Κ» κύκλοι της ελληνικής οινοποιητικής βιομηχανίας.

Τραπεζικές πηγές, όμως, αναφέρουν πως η εταιρεία έχει άμεση ανάγκη από ταμειακή ένεση της τάξης των 1,5-2 εκατ. ευρώ, την οποία, υποδεικνύουν, πρέπει να κάνει ο βασικός της μέτοχος ο Κων. Μαλαματίνας. Ομως από την πλευρά του επιχειρηματία αναφέρεται ότι, παρά τη μεταξύ τους συμφωνία και την τήρηση από μέρους του των συμφωνηθέντων, δεν στηρίχθηκε η επιχείρηση με κεφάλαια κίνησης κατά την αρχή της φετινής σεζόν παραγωγής. Μιλώντας στην «Κ», ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Κωνσταντίνος Μαλαματίνας σημειώνει πως «βήμα βήμα υλοποιούμε το σχέδιο λειτουργικής αναδιάρθρωσης της εταιρείας, με στόχο τη δραστική μείωση του λειτουργικού κόστους της. Η προσαρμογή αυτή, σε συνδυασμό με την κατάργηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης από 1/1/2019 και τις επικείμενες στρατηγικές κινήσεις στο δίκτυο των πωλήσεων, θα μας οδηγήσει ταχύτατα σε τροχιά ανάπτυξης».

Επί του παρόντος, τα δάνεια εξυπηρετούνται κανονικά. Ομως οι πιστωτές της οινοποιίας εκτιμούν πως με τη μακροπρόθεσμη τάση των πωλήσεων της ρετσίνας είναι θέμα χρόνου η εταιρεία να αντιμετωπίσει δυσκολία στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεών της.

Ενδιαφέρον επενδυτών

Οι ίδιες τραπεζικές πηγές σημειώνουν, πάντως, πως, παρά την έλλειψη ρευστότητας, η διοίκηση της επιχείρησης απέρριψε στις αρχές του φθινοπώρου πρόταση για την είσοδο στρατηγικού επενδυτή. Και εξηγούν πως η ΕΛΓΕΚΑ αλλά και το επενδυτικό κεφάλαιο SouthBridge υπέβαλαν πρόταση που ενδεχομένως να είχε βελτιώσει σημαντικά τη θέση της εταιρείας. Από τη «Μαλαματίνα», όμως, απαντούν πως η πρόταση αυτή ισοδυναμούσε με την παράδοση των κλειδιών της εταιρείας και μάλιστα χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Η ΕΛΓΕΚΑ είχε μπει το 2003 ως στρατηγικός επενδυτής με 38,92% στο μετοχικό κεφάλαιο της «Μαλαματίνα», αλλά πούλησε αυτές τις μετοχές ύστερα από χρόνια σε επιχείρηση που ελέγχθηκε για μια περίοδο από την πρώην σύζυγο του Κων. Μαλαματίνα, Αικατερίνα, και χρησιμοποιήθηκε ως όχημα για ένα «πραξικόπημα», μέσω του οποίου η πρώην σύζυγος για μια περίοδο έλεγξε και την πλειοψηφία ολόκληρου του ομίλου και έθεσε εκτός διοίκησης των πρώην σύζυγό της. Η περιπέτεια αυτή, σημάδεψε την επιχείρηση. Η μεταξύ τους αντιπαράθεση οδήγησε σε παρατεταμένη εσωστρέφεια και αποπροσανατολισμό από τις μεγάλες προκλήσεις της επιχείρησης, αναφέρουν άνθρωποι του περιβάλλοντός τους. Κάποιοι μιλούν και για άσκοπες δαπάνες (sic) και ισχυρίζονται μάλιστα ότι τα «χρυσά χρόνια» το ζεύγος έφτασε διά της επιχείρησης να κατέχει ακόμα και ιδιωτικό αεροπλάνο.

Τελικά, η οικογενειακή κόντρα έληξε με επικράτηση του Κων. Μαλαματίνα, όταν η Δικαιοσύνη, στην οποία είχε προσφύγει, έκρινε ως ανυπόστατες τρεις αποφάσεις της εταιρείας Κ. Μαλαματίνας ΑΕΒΕΕ –βασικής μετόχου της οινοποιίας την οποία έλεγξε η κολομβιανής καταγωγής Αικατερίνα Μαλαματίνα–, που ανέτρεψαν τη μετοχική σύνθεση στην εταιρεία, αφού βάσει αυτών ο Κωνσταντίνος κατέστη μειοψηφών μέτοχος με περίπου 49% και αποκατέστησε την πλειοψηφία σε αυτόν. Ενόσω όμως συνέβαιναν όλα αυτά, οι πωλήσεις της ρετσίνας έπεφταν και η οινοποιία, που χρησιμοποιεί για την παραγωγή της τις ποικιλίες Ροδίτη και Σαββατιανό, δεν πρόλαβε να διαφοροποιηθεί σε υψηλότερης προστιθέμενης αξίας προϊόντα οίνου.

Τι προβλέπει η συμφωνία με τις τράπεζες

Οι δανειακές υποχρεώσεις της οινοποιίας «Μαλαματίνα» ανέρχονται, με βάση τον ισολογισμό του 2017, σε ποσό 35.904.561,82 ευρώ, εκ των οποίων 32.469.196,67 ευρώ έχουν ταξινομηθεί ως μακροπρόθεσμες και 3.435.365,15 ευρώ έχουν ταξινομηθεί ως βραχυπρόθεσμες. Μαζί με τις άλλες οφειλές το σύνολο των υποχρεώσεων αγγίζει τα 48,3 εκατ. Ο κύκλος εργασιών της το 2017 υποχώρησε στα 14,48 εκατ. από 17,18 εκατ. το 2016 και 25 εκατ. στις αρχές της δεκαετίας. Το καθαρό αποτέλεσμα του 2017 είναι ζημιογόνο (-1,96 εκατ.) και μάλιστα περισσότερο από του 2016 (678.000), αλλά το βασικό πρόβλημα είναι η οριακή κερδοφορία (445.000) σε επίπεδο EBITDA. Με αυτό το λειτουργικό αποτέλεσμα είναι δύσκολο να εξυπηρετήσει τα δάνειά της. Για αυτό και η εταιρεία έχει επικεντρωθεί, όπως έχει συμφωνήσει με τις τράπεζες, να μειώσει το λειτουργικό της κόστος κατά 30%, στόχο που, όπως εξηγεί στην «Κ», συνεχίζει να επιδιώκει έχοντας ήδη κάνει σημαντικά βήματα. Ηδη από τον Σεπτέμβριο του 2014 η εταιρεία υπέβαλε στις πιστώτριες τράπεζες σχέδιο αναδιάρθρωσης του δανεισμού της με πλήρη αποπληρωμή του το 2022. Υστερα από πολύμηνες συζητήσεις κρίθηκε ότι πρέπει να επικαιροποιηθεί το σχέδιο για να συμπεριλάβει τα νέα, τότε, δεδομένα. Τον Ιούνιο του 2015, η εταιρεία κατέθεσε νέο αίτημα αναδιάρθρωσης και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η τότε δικαστικά διορισμένη διοίκηση της εταιρείας ανέθεσε, κατόπιν προτροπής των τραπεζών, σε εταιρεία συμβούλων την εκπόνηση νέου επιχειρηματικού σχεδίου. Το εν λόγω σχέδιο είχε βασικούς άξονες την προσθήκη νέων δραστηριοτήτων. Οι τράπεζες ζήτησαν επιπλέον στοιχεία και τον Φεβρουάριο του 2016 κατατέθηκε από την εκλεγμένη πλέον διοίκηση Κωνσταντίνου Μαλαματίνα το επικαιροποιημένο επιχειρηματικό σχέδιο.

Τον Μάιο του 2016, η εταιρεία κατέθεσε πρόταση για μακροπρόθεσμη ρύθμιση των δανείων της με σύμβουλο την EY. Ετσι, στα τέλη Οκτωβρίου του 2017 υπεγράφη συμφωνία που προβλέπει κεφαλαιοποίηση οφειλών από τόκους μειωμένου επιτοκίου, επέκταση δανείων μέχρι την 31.12.2026 και σύσταση ενεχύρου επί των σημάτων των εταιρειών Οινοποιία και Δουμπιά. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί πως ο όμιλος Μαλαματίνα έχει ως θυγατρική και το εμφιαλωμένο ανθρακούχο νερό Δουμπιά, το όποιο όμως έχει να αντιμετωπίσει στην αγορά την κυρίαρχη Σουρωτή αλλά και πλήθος εισαγόμενων σημάτων. Προβλέπεται επίσης σειρά συστάσεων ενεχύρων επί όλων σχεδόν των περιουσιακών στοιχείων της. Στα τέλη του καλοκαιριού, φέτος, δημοσιεύθηκε η οικονομική έκθεση της χρήσης του 2017, στην οποία αναφέρεται πως «η διοίκηση της εταιρείας εκτιμά ότι με την υπογραφή μνημονίων συνεργασίας και standstill agreement, αύξηση πιστωτικού ορίου, μείωση επιτοκίων και, σε συνδυασμό με τον εξορθολογισμό των δαπανών θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις και δεν είναι στις προθέσεις της εφόσον πραγματοποιηθούν τα ανωτέρω να προχωρήσει σε ενέργειες οι οποίες θα οδηγήσουν άμεσα στην παύση λειτουργίας της».

Οπως σημειώνεται το πρόγραμμα διασφάλισης ρευστότητας περιλαμβάνει, μεταξύ όλων των άλλων, και «προσπάθεια άμεσης ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων, όπως το αεροσκάφος, καθώς και το σκάφος θαλάσσης ιδιοκτησίας εταιρείας του ομίλου».

Ξεκίνημα στην Τένεδο το 1860, ο ξεριζωμός του ’22 και η στροφή στη ρετσίνα

Αγνωστο στο ευρύτερο κοινό αλλά γεγονός είναι πως η ρετσίνα «Μαλαματίνα» έχει μια ιστορία που λίγο πολύ ταυτίζεται με την ίδρυση και οικοδόμηση της νεότερης Ελλάδας. Ξεκινά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα κάπου στο 1860, όταν την Τένεδο υπήρχε ακόμη μεγάλη και ακμάζουσα ελληνική κοινότητα. Το εύπορο τμήμα της τοπικής κοινωνίας καλλιεργεί και παράγει εξαιρετικά σταφύλια Τσαούσια, γνωστά εκείνη την εποχή για την ποιότητα και το άρωμά τους. Τσαούσια καλλιεργεί και ο Ευστράτιος Μαλαματίνας στα οικογενειακά αμπέλια και παράγει από αυτά ένα λευκό κρασί που γίνεται δημοφιλές στην τοπική κοινωνία της Τενέδου.

Τριάντα πέντε χρόνια μετά ο γιος του Ευστράτιου Μαλαματίνα, Κωνσταντίνος, λίγο πριν εκπνεύσει ο 19ος αιώνας έχει αρχίσει να χτίζει οικονομίες κλίμακας: ενισχύει την παραγωγή του οικογενειακού λευκού κρασιού και επεκτείνει σημαντικά την αγορά ξεκινώντας το εμπόριο με τα γειτονικά παράλια. Με ένα ιδιόκτητο καράβι, τη «Μερσίνη», στέλνει φορτία κρασιού στα κυριότερα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας. Το άνοιγμα αυτό πάει καλά και το 1895 ιδρύεται στην Αλεξανδρούπολη το πρώτο οινοποιείο της οικογένειας εκτός Τενέδου, με το όνομα «Η Τένεδος». Η απόφαση του Κωνσταντίνου Μαλαματίνα αγκαλιάζεται από την τοπική κοινωνία και την οικονομία της, αφού δίνει δουλειές, και ξεκινά η μεγέθυνση της επιχείρησης.

Το 1922, με τη Μικρασιατική Καταστροφή, η οικογένεια χάνει όλη της την περιουσία στην Τένεδο. «Μέχρι τότε, τα σταφύλια προέρχονται από τα οικογενειακά αμπέλια, λόγω της συνθήκης, όμως, ο Κωνσταντίνος Μαλαματίνας αναγκάζεται να αναζητήσει –πλέον– σταφύλια τοπικής παραγωγής», αναφέρει η εταιρεία σήμερα στην ιστορική αναδρομή που φιλοξενεί στο Διαδίκτυο. Ηταν την περίοδο που ο Κωνσταντίνος παίρνει την απόφαση να παράγει το «κρασί της Ελλάδος», τη ρετσίνα. Η γεύση της ρετσίνας λέγεται ότι έχει προέλθει από την πρακτική της σφράγισης των αμφορέων, με ρετσίνι από πεύκα κατά τους αρχαίους χρόνους. Πριν από την εφεύρεση των στεγανών μπουκαλιών γυαλιού ή άλλου τύπου, το οξυγόνο αλλοίωνε τα κρασιά πολύ γρήγορα. Για να στεγανοποιήσουν το στόμιο, οι αρχαίοι προσέφυγαν στη χρήση της ρετσίνας των άφθονων στη χώρα πεύκων, η οποία συγχρόνως εμπλούτιζε με την πάροδο του χρόνου το κρασί με το χαρακτηριστικό της άρωμα. Αργότερα εφευρέθηκε και η πρακτική της προσθήκης της ρετσίνας στον μούστο για τον αρωματισμό του κρασιού και, κυρίως, την καλύτερη συντήρησή του. Δώδεκα χρόνια μετά κατά τον Μεσοπόλεμο και συγκεκριμένα το 1934 ο Κωνσταντίνος ταξιδεύει πια σε όλα τα αμπελοχώραφα της Ελλάδας και «βάζει πόδι» στο Πόρτο Λάγος και στη Βοιωτία. Ιδρύει εκεί νέα οινοποιητική μονάδα και αξιοποιεί την τοπική παραγωγή σταφυλιών ποικιλίας «Σαββατιανό». Επιβιώνοντας τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, η επιχείρηση περνά στα χέρια της τρίτης γενιάς Μαλαματίνα και ειδικότερα στα χέρια του Βαγγέλη Μαλαματίνα, που έχοντας σπουδάσει χημικός οινολόγος θέλει να βελτιώσει και να σταθεροποιήσει την ποιότητα και το άρωμα της ρετσίνας. Στόχος του βέβαια οι πιο μακρινές αγορές και οι εξαγωγές. Και για να γίνουν αυτές πρέπει το προϊόν να μπορεί να ταξιδεύει αναλλοίωτο.

Το 1957 εμφιαλώνεται η ρετσίνα στο μπουκάλι τύπου «φούσκα» και ο Ευάγγελος Μαλαματίνας τριάντα χρόνια έπειτα από εκείνη τη στιγμή λαμβάνει το 1988, τιμητικό δίπλωμα από την Ενωση Ελλήνων Χημικών «για την καρποφόρα προσφορά στον κλάδο οινολογίας».

Λίγα χρόνια πριν, το 1980, η οικογένεια έχει ήδη επεκταθεί με νέα οινοποιεία στον Φάρο και στη Ριτσώνα Αυλίδας. Δημιουργείται αυτοματοποιημένο οινοποιείο στην Ασωπία Βοιωτίας με 4 πνευματικά πιεστήρια, ικανά να δεχθούν 700 τόνους σταφύλια την ημέρα. Εκσυγχρονίζεται και αυξάνεται η δυναμικότητα του εμφιαλωτηρίου στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης και ενδυναμώνεται το δίκτυο πωλήσεων & εξαγωγών.

Σύμφωνα με την εταιρεία στο ζενίθ της, πριν από λίγα χρόνια, έστελνε περίπου 50 εκατομμύρια φιάλες «Μαλαματίνα» στην εγχώρια αγορά και σε άλλες 37 χώρες.

Ηλίας Μπέλλος Καθημερινή