H ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού ζητάει από τις εταιρείες που προχώρησαν σε νομοθετική διευθέτηση για την υπόθεση του καρτέλ των κατασκευαστώνΠρόστιμο 82 εκατ. ευρώ για το καρτέλ των κατασκευών να δείξουν ότι έμπρακτα συμμορφώθηκαν, απολύοντας κάποια από τα στελέχη τους που είχαν συμμετοχή στις εναρμονισμένες πρακτικές. Έτσι θα πεισθεί ότι άλλαξαν συμπεριφορά και θα προωθήσει νομοθετική ρύθμιση, που θα τους επιτρέπει να μην αποκλείονται από μελλοντικούς διαγωνισμούς δημοσίων έργων την ώρα που μεγάλες εταιρείες, όπως ο ΟΛΠ (Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς), αποκλείουν τις κατασκευαστικές εταιρείες από σημαντικές εργολαβίες, όπως αυτή του νέου λιμανιού της κρουαζιέρας, προϋπολογισμού πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

'Ολο και λιγότερα έργα

Τα δημόσια έργα στην Ελλάδα γίνονται όλο και λιγότερα και οι κατασκευαστικές εταιρείες δεν είναι διατεθειμένες να παραχωρήσουν σε ξένες εταιρείες ούτε ένα εκατοστό της πίτας, την ώρα που συρρικνώνεται. Απόδειξη είναι η μάχη που έδωσαν στην Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων και στην Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου για να αποτρέψουν τον αποκλεισμό τους από την κατασκευή του νέου λιμανιού κρουαζιέρας του ΟΛΠ, αξίας ύψους 130 εκατομμυρίων ευρώ.

Σε διαγωνισμό του ΟΛΠ, προϋπολογισμού 130 εκατ. ευρώ, προβλεπόταν ότι αποκλείονται εταιρείες που έχουν τιμωρηθεί για παραβίαση κανόνων ελεύθερου ανταγωνισμού

Στο τέλος Ιανουαρίου 2019, η Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας (με σύνθεση: Μ. Καραμανώφ, αντιπρόεδρος του ΣτΕ, Η. Σκούρας, πρόεδρος του Δ' τμήματος, Ηλ. Μάζος, σύμβουλος), εξέτασε την αίτηση της εταιρείας ΤΕΡΝΑ, με την οποίαν η αιτούσα μεταξύ των άλλων ζητούσε να ανασταλεί η εκτέλεση της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος του ΟΛΠ για την κατασκευή του έργου «Επέκταση Επιβατικού Λιμένα».

Η πρόσκληση δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2018 και στο άρθρο 15 της προβλεπόταν ότι δεν θα μπορούσαν να προεπιλεγούν για τη δεύτερη φάση του διαγωνισμού όσες εργοληπτικές επιχειρήσεις έχουν τιμωρηθεί με κυρώσεις για παραβίαση των κανόνων του ελεύθερου ανταγωνισμού και ανήκουν στον ίδιο όμιλο ή σε συνδεδεμένη με αυτόν επιχείρηση. Με τον ίδιο τρόπο αποκλείονται οι εταιρείες αν έχουν «αποδεχθεί δεσμεύσεις ή οριστική διευθέτηση της υπόθεσης [....]. Σε περίπτωση Ένωσης ή Κοινοπραξίας, η απαγόρευση αυτή ισχύει για όλα τα μέλη της…».

Η ΤΕΡΝΑ πριν από το ΣτΕ είχε καταφύγει στην επιτροπή προδικαστικών προσφυγών του υπουργείου Οικονομίας, ζητώντας την ακύρωση του διαγωνισμού ή την τροποποίηση του επίμαχου άρθρου, γιατί πρακτικά οι όροι του διαγωνισμού την απέκλειαν από τη δεύτερη φάση του.

Oι μεγάλοι όμιλοι των κατασκευαστικών εταιρειών είχαν τιμωρηθεί με ποινές και πρόστιμα για τις πρακτικές της προηγούμενης 25ετίας  από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Όταν μία εταιρεία τιμωρηθεί από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, για να αποφύγει περαιτέρω αποκλεισμό της από διαγωνισμούς του δημοσίου μπορεί να ενταχθεί σε μία διαδικασία που λέγεται «διευθέτηση διαφορών». Αυτή περιλαμβάνει την παραδοχή εκ μέρους των εταιρειών που συμμετείχαν στο καρτέλ της αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς, τη δέσμευσή τους ότι θα απόσχουν από παρόμοιες πρακτικές στο μέλλον και ότι θα πληρώσουν τα πρόστιμα χωρίς να προσφύγουν σε ένδικα μέσα.

Να σημειωθεί ότι η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού αφορούσε μόνο τις μεγάλες ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες και όχι τους ξένους ομίλους, ούτε τις μικρότερες εταιρείες. Η απόφαση για τις ξένες και τις μικρές εταιρείες αναμένεται αυτές τις ημέρες, δηλαδή δύο χρόνια μετά την πρώτη απόφαση. Οι ξένοι όμιλοι, που συμμετείχαν σε κάποιες κοινοπραξίες με τις ελληνικές εταιρείες, δεν παραδέχθηκαν ποτέ τις ευθύνες τους στις συμπράξεις, ενώ κάποιες από τις μικρές εταιρείες έχουν παραδεχθεί ότι συμμετείχαν σε συνεννοήσεις για πρακτικές διανομής της αγοράς.

Ευκαιρία για τρίτους

Όταν εκδόθηκε η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού την άνοιξη του 2017, κάποιοι από τους συμμετέχοντες επιχείρησαν να εμποδίσουν άλλους ανταγωνιστές τους σε δημόσιους διαγωνισμούς, όπως συνέβη με τη ΜΕΤΚΑ του ομίλου Μυτιληναίου στη γραμμή 4 του μετρό, που επικαλέστηκε την απόφαση της Επιτροπής για να αποκλείσει ανταγωνιστές της.

Όμως και ο ΟΛΠ έκανε το ίδιο ακριβώς, στον πρώτο διαγωνισμό που προκήρυξε μετά την έκδοση της απόφασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Φρόντισε δηλαδή να υπάρχει πρόβλεψη αποκλεισμού για τις κατασκευαστικές εταιρείες που είχαν ενταχθεί στη διευθέτηση. Οι κατασκευαστικές εταιρείες θεώρησαν την περίληψη της συγκεκριμένης ρήτρας στον πρόσφατο διαγωνισμό του λιμανιού κρουαζιέρας προσχηματική, επειδή ο φορέας που κάνει τον διαγωνισμό –εν προκειμένω ο ΟΛΠ– δεν τις κάλεσε να αποδείξουν ότι τα μέτρα που έχουν λάβει στο πλαίσιο της διευθέτησης ήταν επαρκή προκειμένου να οδηγήσουν στην αυτοκάθαρση, που είναι και ο σκοπός της συγκεκριμένης διαδικασίας.

Μάλιστα τον Σεπτέμβριο του 2018 προσέφυγαν στην Αρχή Επίλυσης Προδικαστικών Προσφυγών του υπουργείου Οικονομίας, προκειμένου η τελευταία να κρίνει ότι ο τρόπος που ο ΟΛΠ έκανε τον διαγωνισμό ήταν αντίθετος με όσα ισχύουν για τις δημόσιες συμβάσεις τέτοιων έργων. H αρχή απέρριψε την προσφυγή τους, με το σκεπτικό ότι στους νόμους του 2016 που διέπουν το καθεστώς της παραχώρησης του λιμανιού στον ΟΛΠ γίνεται ρητή μνεία περί της δυνατότητας της ΟΛΠ Α.Ε. να προκηρύσσει διαγωνισμούς και να αναθέτει συμβάσεις έργων ως ιδιωτικές συμβάσεις, χωρίς να υποχρεούται πρoς τούτο να ακολουθεί τυπικές διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων.

Μύλος... αποφάσεων

Στην τοποθέτησή της αντίθετα η Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας –που κινείται σε άλλη κατεύθυνση από την επιτροπή προδικαστικών προσφυγών– αποφασίζει ότι η προκήρυξη παρόμοιων διαγωνισμών θα έπρεπε να γίνεται με τους όρους του δημόσιου έργου. Παρά την παραχώρηση του 67% των μετοχών του ΟΛΠ στην COSCO, η επιτροπή έκρινε ότι οι νέοι ιδιοκτήτες του οργανισμού (COSCO) ασκούν αρμοδιότητα κατ' ανάθεση του δημοσίου. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι στη σχετική ρητή διάταξη της σύμβασης παραχώρησης προβλέπεται ότι τα έργα –που αποτελούν προϋπόθεση για την υλοποίηση της σύμβασης– είναι ιδιωτικά.

Η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών, που θα επανεξετασθεί στις αρχές του καλοκαιριού από την ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, δημιουργεί μία μάλλον σύνθετη κατάσταση: Πηγές της κυβέρνησης που τη γνωρίζουν, είπαν στο inside story ότι δημιουργεί «πρωτοφανές προηγούμενο, καθώς όλα τα έργα που θα γίνονται στα πλαίσια συμβάσεων παραχώρησης –Ελευθέριος Βενιζέλος, ΟΛΘ– αν ισχύσει η απόφαση θα πρέπει να γίνονται σαν δημόσια έργα».

Όμως, αντίστοιχες σοβαρές επιφυλάξεις έχουν για την απόφαση του ΟΛΠ και άλλες κυβερνητικές πηγές. «Η απόφαση είναι τόσο τρελή», είπε στο inside story ανώτατη πηγή του υπουργείου Υποδομών, «που αν ισχύσει, τότε η ΤΕΡΝΑ, που έχει πάρει το αεροδρόμιο στο Ηράκλειο, θα πρέπει να αυτοεξαιρεθεί από την κατασκευή του, επειδή η εταιρεία είχε ενταχθεί στη διευθέτηση για το καρτέλ των κατασκευαστών».

Να σημειωθεί ότι την περασμένη εβδομάδα έγινε γνωστό ότι συνεδρίασε ξανά η Αρχή Επίλυσης Προδικαστικών Προσφυγών του υπουργείου Οικονομίας και αποφάσισε να ευθυγραμμιστεί κατ' αρχήν με την Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ, ανατρέποντας την προηγούμενη δική της απόφαση.

Βασιλική Θάνου: Διώξτε τα στελέχη του καρτέλ

Τούτων δοθέντων, η κυβέρνηση καλείται να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τα μεθεόρτια της απόφασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού για το καρτέλ των κατασκευαστών. Ήδη, όπως πληροφορείται το inside story από πηγές της αγοράς, αναμένεται εντός των ημερών η έκδοση της απόφασης για τις μικρότερες εταιρείες και τους ξένους οίκους που κατηγορούνται ότι συμμετείχαν στο καρτέλ. Οι νομικοί των μεγάλων εταιρειών έχουν ήδη επισκεφθεί τη νέα πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Αικατερίνη Θάνου, ζητώντας της να συμβάλει ώστε να ρυθμιστεί νομοθετικά η δυνατότητα των εταιρειών να συμμετέχουν ως το 2020 σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση παρά την απόφαση και να ψηφισθεί επιτέλους ένα νομοθετικό πλαίσιο που θα απαλλάσσει τα στελέχη τους από ποινικά αδικήματα, που ενδεχομένως προέκυψαν από τη συμπεριφορά τους και συμμετοχή τους στο πλαίσιο της σύστασης καρτέλ.

Η κυβερνητική πλειοψηφία πάντως επιχείρησε να περάσει από τη Βουλή ρύθμιση, έτσι ώστε τα στελέχη των εταιρειών, που ενεπλάκησαν στο καρτέλ κι έκαναν διευθέτηση, να λάβουν αμνηστία ως προς τις ποινικές ευθύνες, αλλά δεν πέρασε επειδή αντέδρασε η αντιπολίτευση αλλά και κάποιοι κυβερνητικοί βουλευτές. Τώρα, συζητείται να περάσει νομοθετική ρύθμιση, που να ανοίγει ρητά τον δρόμο των διαγωνισμών, ώστε οι εταιρείες να μπορούν να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς, που χρηματοδοτούνται μεταξύ άλλων και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κυβέρνηση θέλει να βοηθήσει επειδή γνωρίζει –όπως και η αντιπολίτευση– ότι χωρίς την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση δεν υπάρχουν πόροι για νέα έργα στη χώρα.

Όμως, η κυρία Θάνου φαίνεται πώς έστειλε σήμα στους κατασκευαστές ότι δεν αρκεί μόνο να πληρώνουν τις δόσεις του προστίμου που έχει επιβάλει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, για να αποδείξουν ότι δεν συνεχίζουν τις «παλιές» πρακτικές (εναρμονισμένες-προσυνεννοημένες πολιτικές και κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης). Θα πρέπει να δώσουν και άλλα δείγματα γραφής, όπως το να απομακρύνουν όσα στελέχη τους πρωταγωνίστησαν στις πρακτικές των τελευταίων 2,5 δεκαετιών. Μερικά από τα στελέχη αυτά, που αποτελούν πρόσωπα-ταυτότητες των ομίλων τους, θα ήταν πρακτικά αδύνατο να βρεθούν εκτός των εταιρειών τους χωρίς να επηρεασθεί η λειτουργία τους. Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι θα υπάρξει αρκετή συζήτηση ανάμεσα στην πολιτεία και τους κατασκευαστικούς ομίλους.

Tάσος Τέλογλου (inside Story)