Οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων έγιναν κορυφαίος παράγοντας στην άνοδο του πληθωρισμού: Χωρίς αυτές, θα ήταν μόνο 2% τον περασμένο χρόνο. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι αντιρρήσεις των εταιρειών και το παγκόσμιο πρόβλημα.

Ήταν τα τρόφιμα; Μήπως τα καύσιμα; Τα ενοίκια; Οι τιμές του ρεύματος; Ποιο αγαθό ή υπηρεσία είχε το 2024 τη μεγαλύτερη ανατίμηση; Ελάχιστοι το έχουν συνειδητοποιήσει, πλην ίσως όσων έχουν επαγγελματικά ενδιαφέροντα στον τουρισμό, ότι ο αδιαφιλονίκητος πρωταθλητής ανατιμήσεων της περασμένης χρονιάς ήταν τα αεροπορικά εισιτήρια, οι τιμές των οποίων, μάλιστα, έχουν υπερδιπλασιασθεί σε σχέση με το 2020.

Αναμφίβολα, τα ναύλα αερομεταφορών δεν είναι μια υπηρεσία που έχει διαρκή παρουσία στην καθημερινότητα των περισσότερων καταναλωτών, όμως για μια οικονομία που κατ' εξοχήν στηρίζεται στον τουρισμό η σημασία τους για την εθνική οικονομία είναι αδιαμφισβήτητη. Ήδη, άλλωστε, η κόπωση που άρχισε να εμφανίζει το 2024 ο ελληνικός τουρισμός, σε αφίξεις επισκεπτών και περισσότερο σε εισπράξεις, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι άσχετη με την υψηλή πτήση των τιμών των αεροπορικών εισιτηρίων, που έχουν «απογειωθεί» 124,9% υψηλότερα μετά το 2020, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, δηλαδή από τότε που άρχισε να «ανοίγει» πάλι ο τουρισμός μετά την πανδημία.

Αυτή τη στρατηγική σημασία των αερομεταφορών για την εθνική οικονομία αναγνώρισε, άλλωστε, η κυβέρνηση στη διάρκεια της πανδημίας, όπως πρόσφερε μεγάλα ποσά κρατικής στήριξης, με επιδοτήσεις και δάνεια, για να υποστηριχθεί η Aegean ως εθνικός αερομεταφορέας.

Τι δείχνουν τα στοιχεία

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αποκαλύπτουν τις τεράστιες αυξήσεις τιμών στα αεροπορικά εισιτήρια μέσα στο 2024, αλλά και την πολύ σημαντική επιβάρυνση του πληθωρισμού που αυτές προκάλεσαν. Αρκεί να αναφερθεί ότι αν είχαν μείνει σταθερές οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων, ο πληθωρισμός του 2024 δεν ήταν 2,6%, αλλά θα είχε πέσει στο 2%, δηλαδή ακριβώς στον στόχο της ΕΚΤ. Ειδικότερα, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ:

Ο πληθωρισμός του 2024 έκλεισε στο 2,6%, ενώ οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων αυξήθηκαν 18 (!) φορές περισσότερο, δηλαδή κατά 47,7%.

Αυτός ο «τρελός» πληθωρισμός των αερομεταφορών ήταν αρκετός για να τις μετατρέψει σε ισχυρό παράγοντα επιτάχυνσης του πληθωρισμού συνολικά, παρά το γεγονός ότι συμμετέχουν σε ποσοστό μόλις 1,143% στη διαμόρφωση του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή -για μια αίσθηση των αναλογιών, σημειώνουμε ότι η συμμετοχή του ηλεκτρικού ρεύματος στον Δείκτη ξεπερνά το 5%. Παρ' όλα αυτά, τα ναύλα των αερομεταφορών επιβάρυναν τον πληθωρισμό κατά 0,55%, δηλαδή «ευθύνονται» για το ένα πέμπτο της ακρίβειας το 2024. Μόνο τα εστιατόρια-ζαχαροπλαστεία-καφενεία-κυλικεία είχαν λίγο μεγαλύτερη επίδραση στη διαμόρφωση του πληθωρισμού.

Τα στοιχεία για την... αεροπορική ακρίβεια αποκαλύπτουν ένα ευρύτερο πρόβλημα. Οι πληθωριστικές πιέσεις έχουν μεταφερθεί πλέον από τα σούπερ μάρκετ ή τους λογαριασμούς ρεύματος στον τομέα των υπηρεσιών και κυρίως σε αυτές που συνδέονται με τον τουρισμό.

Αυτός είναι και ο λόγος που αναμένεται να παραμείνει υψηλός ο πληθωρισμός το 2025. Όπως τόνιζε σε πρόσφατη ανάλυσή της η Moody's, «ο πληθωρισμός των υπηρεσιών προβλέπεται ότι θα παραμένει υψηλός, πάνω από το 5%, και αναμένεται να διατηρήσει τον συνολικό πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα το 2025, στο 2,8%, ασκώντας πρόσθετη πίεση στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα».

Αντιρρήσεις επί της... μεθοδολογίας

Από την πλευρά των εγχώριων αεροπορικών εταιρειών δεν αμφισβητείται η σημαντική αύξηση των ναύλων, τονίζονται όμως ορισμένες μεθοδολογικές αντιρρήσεις για τα στοιχεία που δημοσιεύει η ΕΛΣΤΑΤ. Λέγεται, για παράδειγμα, ότι για τη διαμόρφωση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ λαμβάνονται υπόψιν όχι μόνο οι εγχώριοι, αλλά και οι ξένοι αερομεταφορείς που εκτελούν δρομολόγια από και προς την Ελλάδα.

Οι εγχώριοι φορείς των αερομεταφορών έχουν εκφράσει στην  ΕΛΣΤΑΤ τη διαφωνία τους ως προς τον τρόπο που αποτυπώνει τις τιμές των εισιτηρίων. Σημειώνουν ότι δεν λαμβάνεται υπόψιν στις τιμοληψίες ότι σε κάθε πτήση δεν πωλούνται όλα τα εισιτήρια της ίδιας θέσης στην ίδια τιμή. Αυτό συμβαίνει επειδή κάθε αεροπορική εταιρεία εφαρμόζει τις δικές της πολιτικές προσφορών που έχουν να κάνουν με τον χρόνο κράτησης, με προωθητικά πακέτα ή με καμπάνιες προορισμού κ.α. Έτσι, σε ένα αεροπλάνο μπορεί δέκα θέσεις να έχουν το πιο χαμηλό ναύλο, είκοσι ένα υψηλότερο και ούτω καθεξής.

Τι φταίει για τις υψηλές τιμές;

Αναμφίβολα, στην ελληνική αγορά έχουν σημειωθεί υπερβολές στις ανατιμήσεις των αεροπορικών εισιτηρίων, αλλά το φαινόμενο είναι διεθνές. Η διάρθρωση της αγοράς πιθανότατα, όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις στην Ελλάδα, δεν ευνοεί την καλή λειτουργία του ανταγωνισμού, αλλά πρόκειται για ένα θέμα που δεν έχει διερευνηθεί ως τώρα από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, που έχει προχωρήσει σε αρκετές ασκήσεις χαρτογράφησης άλλων επιμέρους αγορών και σε κλαδικές έρευνες.

Γεγονός είναι ότι οι αεροπορικές εταιρείες πέρασαν τα τελευταία χρόνια διαδοχικά σοκ: Πρώτα με συρρίκνωση του έργου τους, στη διάρκεια της πανδημίας, και στη συνέχεια με απότομη αύξηση της ζήτησης από τον «τουρισμό εκδίκησης» που σημειώθηκε μετά τη λήξη της πανδημίας. Αυτές οι ακραίες διακυμάνσεις εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την ανοδική πορεία στις τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων.

Σε ανάλυση που είχε εκδώσει τον Μάιο η ολλανδική τράπεζα ING (την οποία αμφισβήτησε έντονα η IATA) τόνιζε ότι οι ελλείψεις προσωπικού, ανταλλακτικών και αεροπλάνων θα οδηγήσουν τους αεροπορικούς ναύλους παγκοσμίως υψηλότερα, καθώς η ζήτηση για ταξίδια συνεχίζει να αυξάνεται.

Όπως εκτιμούσε η ING και επιβεβαιώθηκε εντός του 2024, οι τιμές των εισιτηρίων θα συνέχιζαν να αυξάνονται, εν μέρει και λόγω της μείωσης της χωρητικότητας, καθώς αρκετές αεροπορικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Lufthansa και KLM, αναθεώρησαν προς τα κάτω τη διαθέσιμη χωρητικότητα θέσεων για το 2024. Πάντως, η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών (IATA), ισχυρίσθηκε ότι η αυξανόμενη ζήτηση ωθεί σε αύξηση της χωρητικότητας.

Η έκθεση της ING αποδίδει τις συνεχιζόμενες αυξήσεις των τιμών στις καθυστερήσεις στην παράδοση παραγγελιών της Airbus και της Boeing, καθώς και στην αυξανόμενη ζήτηση για μεταχειρισμένα αεροσκάφη, η οποία αυξάνει τα κόστη μίσθωσης. Ταυτόχρονα, οι ελλείψεις προσωπικού σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού επηρεάζουν τις υπηρεσίες. «Ο παγκόσμιος στόλος των αεροπορικών εταιρειών δεν έχει καταφέρει να συμβαδίσει με τη ζήτηση και αυτό δεν έχει τελειώσει ακόμα. Στο πλαίσιο των περιορισμών χωρητικότητας, η τιμολογιακή δύναμη παραμένει στους μεταφορείς», τονίζεται στην έκθεση. Στην Ευρώπη, οι αεροπορικοί ναύλοι ξεπέρασαν τον πληθωρισμό κατά 15% στις αρχές του 2024, σύμφωνα με την ING. Όμως, παρά τις αυξανόμενες τιμές, οι επιβάτες εξακολουθούν να είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για να ταξιδέψουν.

Αναλυτές επισημαίνουν ότι, προς το τέλος του 2024, υπήρξαν κάποιες ενδείξεις σταθεροποίησης των τιμών ή και ελαφρές μειώσεις σε συγκεκριμένες περιοχές ή για συγκεκριμένους τύπους ταξιδιών. Για παράδειγμα, οι εσωτερικοί αεροπορικοί ναύλοι των ΗΠΑ παρουσίασαν μείωση το τρίτο τρίμηνο του 2024 σε σύγκριση με τα προηγούμενα τρίμηνα. Στην Ελλάδα, πάντως, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι τιμές παρέμειναν στα υψηλότερα επίπεδα του έτους όλο το τελευταίο τετράμηνο του 2024. Για το 2025, τα στελέχη του κλάδου διεθνώς εκτιμούν ότι η σταθερά υψηλή ζήτηση, τα προβλήματα στη διαχείριση των στόλων και τα σταθερά υψηλά κόστη των καυσίμων πιθανότατα θα κρατήσουν σε ανοδική πορεία τις τιμές.

Nώντας Χαλδούπης, businessdaily.gr