Πηνειός – Θεσσαλία -Ελλάδα SOS

Μια οφειλόμενη απάντηση για το ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΧΩΡΑ – ΑΧΕΛΩΟΣ SOS

(Φάνης Γέμτος – Κώστας Γιαννακός)*

Σε ιστοσελίδες των Τρικάλων της 20-8-21 δημοσιεύτηκε ένα κείμενο  που υπογράφεται από το ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΧΩΡΑ  και το ΑΧΕΛΩΟΣ SOS. Υποτίθεται ότι αποτελεί απάντηση σε σχόλιό μας για το ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών σχετικά με τις δράσεις των δύο οργανώσεων και το οδοιπορικό τους στον Αχελώο. Υπάρχουν δύο θέματα:

1. Η μέχρι στιγμής άρνηση της εφημερίδας  να δημοσιεύσει μια απάντησή μας σε ρεπορτάζ της. Γνώμη μας είναι ότι οι αναγνώστες πρέπει να έχουν ενημέρωση για τις απόψεις των διαφόρων μερών και να βγάλουν  τα συμπεράσματά  τους. Για αυτό γράψαμε (με τα ονόματά μας και όχι κρυμμένοι πίσω από τίτλους) ένα αντίλογο που ελπίζαμε ότι θα δημοσιευτεί. Ο αντίλογος και τα επιχειρήματα είναι που ενοχλούν τους συγγραφείς του κειμένου.

2. Οι συντάκτες του κειμένου προσπάθησαν να απαντήσουν με τις συνήθεις γενικότητες για το περιβάλλον και τις αλλοιώσεις του αλλά και το τραγικό κακό που θα γίνει αν μεταφερθούν ή «εκτραπούν» αν το προτιμούν μικρές ποσότητες νερού προς τη λεκάνη του Πηνειού  και όχι προς τη Θεσσαλία καθώς τα νερά είναι Θεσσαλικά.  Είναι απλό να υποστηρίζουν οι «οικολόγοι του όχι» την μη εκτέλεση τεχνικών έργων στη χώρα με το επιχείρημα ότι αλλοιώνουν το περιβάλλον ξεχνώντας  ότι εμείς είμαστε που το αλλοιώνουμε. Δεν είναι επιχείρημα ότι θα κατακλυσθεί μια περιοχή με ένα οικισμό καθώς ο οικισμός ήδη αλλοιώνει το περιβάλλον.  Πολύ απλά τον οικισμό όπως και τα σπίτια που ζούμε τα δεχόμαστε γιατί πρέπει να ζήσουμε για να μην πάμε σε σπηλιές. Ο κάθε πολίτης αυτής της χώρας θέλει να έχει το σπίτι του, με ηλεκτρικό ρεύμα και τρεχούμενο νερό και τα απαραίτητα τρόφιμα για να ζήσει. Χρειάζεται βέβαια και άλλα αλλά αυτά είναι τα απαραίτητα. 

Ας δούμε όμως πόσο σημαντικά είναι για τη χώρα μας τα έργα ταμίευσης του νερού. Η χώρα μας είναι ορεινή με μικρές πεδιάδες. Μπορούμε να τη χωρίσουμε σε δύο μέρη. Τη Δυτική που έχει πολλά βουνά, ελάχιστες πεδιάδες και υψηλές βροχοπτώσεις (1000 χιλιοστά το χρόνο) και την Ανατολική με μεγαλύτερες πεδιάδες και λιγότερα βουνά αλλά και πολύ λιγότερες βροχοπτώσεις (500-700 χιλιοστά το χρόνο).  Το κλίμα της χώρας είναι Μεσογειακό  με τις βροχές συγκεντρωμένες το χειμώνα και συνήθως ξηρά καλοκαίρια.  Οι ξηρικές καλλιέργειες στις πεδιάδες  παράγουν (πχ σιτάρι) 250 κιλά/στρέμμα το χρόνο ενώ οι αρδευόμενες καλοκαιρινές  (πχ καλαμπόκι) 1200-1500 κιλά/στρέμμα το χρόνο. Πολλές καλλιέργειες υψηλής αξίας πχ λαχανικά, δένδρα δεν μπορούν να παράγουν χωρίς αρδευτικό νερό. Τι πρέπει να κάνουμε στη χώρα για να  αυξήσουμε τη γεωργική παραγωγής μας; Να βρούμε αρδευτικό νερό. Η εύκολη λύση που εφαρμόζουμε σήμερα είναι η άντληση νερού από υπόγειους υδροφορείς. Το πρόβλημα είναι ότι αντλούμε περισσότερο  νερό από όσο ανανεώνεται φυσικά κάθε χρόνο με αποτέλεσμα σε πολλές περιοχές της χώρας και σίγουρα στη Θεσσαλία να κατεβαίνει συνεχώς η στάθμη  αυξάνοντας το οικονομικό και ενεργειακό κόστος άντλησης  του νερού ενώ σε πολλές περιοχές θαλασσινό νερό εισχωρεί στους  υδροφορείς και σε λίγο θα ποτίζουμε με υφάλμυρά νερά καταστρέφοντας τις γόνιμες πεδιάδες της χώρας.   Τι προτείνουμε εμείς; Να δημιουργήσουμε ταμιευτήρες νερού στους ορεινούς όγκους της χώρας και να χρησιμοποιήσουμε το νερό τόσο για παραγωγή ενέργειας όσο και για άρδευση των καλλιεργειών μας το καλοκαίρι.  Σημειώνουμε ότι σήμερα η Θεσσαλία έχει ένα κύκλο εργασιών της γεωργίας (με τη κτηνοτροφία) 300 €/στρέμμα όταν ο μέσος όρος της χώρας είναι 200 €/στρ χάρη στην άρδευση του 50% των καλλιεργούμενων εκτάσεων και τις ικανότητες των Θεσσαλών  αγροτών.  Το 70% του  νερού προέρχεται από γεωτρήσεις που ατυχώς δεν είναι ούτε διατηρήσιμες ούτε βιώσιμες με το κόστος άντλησης που έχουν.

Εάν οι συντάκτες του κειμένου μετά το οδοιπορικό τους στον Αχελώου όπου θα χόρτασαν να βλέπουν νερό συνέχιζαν και στον Πηνειό θα διαπίστωναν ότι ο Πηνειός είναι πλέον ξηρός μέχρι τα Τέμπη. Αυτή είναι άλλη μια οικολογική καταστροφή του συστήματος.

Τι προτείνουμε για τη Θεσσαλία και αντίστοιχα ισχύουν για πολλά μέρη της Ανατολικής (αλλά και κάποια της Δυτικής) Ελλάδας.   Προτείνουμε να αξιοποιήσουμε όλες τις πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες της χώρας. Καθώς δεν καταφέραμε μέχρι τώρα να δημιουργήσουμε μεγάλες βιομηχανίες που να παράγουν πλούτο και εξαγωγές ας αξιοποιήσουμε ότι έχουμε. Μπορούμε να παράγουμε ανταγωνιστικά  ενέργεια από ΑΠΕ  (ΥΗ, ηλιακή, αιολική, και βιομάζα μέσω της ανάπτυξης μιας κυκλικής οικονομίας), ποικιλία γεωργικών  προϊόντων χάρη στα μικροκλίματα που έχουμε και να τροφοδοτήσουμε τον πληθυσμό της χώρας,  το τουρισμό (αξιοποίηση της ομορφιάς και του κλίματος της χώρας) και να εξάγουμε για να πληρώσουμε ότι εισάγουμε. Σήμερα αξιοποιούμε το 35% του υδραυλικού δυναμικού της χώρας όταν σοβαρές χώρες έχουν αξιοποιήσει κοντά στο 100%. ΟΙ ταμιευτήρες με τα ΥΗ έργα θα παράγουν καθαρή ηλεκτρική ενέργεια  αλλά και όπου γίνεται (πχ Φράγμα Συκιάς και σήραγγα) μπορούν να αποθηκεύουν ηλεκτρική ενέργεια συμβάλλοντας στην εξισορρόπηση των άλλων ΑΠΕ (κυρίως αιολικής και ηλιακής). Οι ταμιευτήρες που θα γίνουν σύμφωνα με σχεδιασμό που οφείλει να κάνει το πολιτικό σύστημα της χώρας  με βάση το κόστος και όφελος του καθενός  θα προσφέρουν παράλληλα φθηνό και καλής ποιότητας επιφανειακό νερό για τη γεωργία ώστε να αναπτυχθεί με βάση μια Εθνική Αγροτική Πολιτική  (παράλληλα αλλά ανεξάρτητη από τη ΚΑΠ) και να παράγει τρόφιμα και πλούτο για τη χώρα.  Να πάμε από κύκλο εργασιών 200 €/στρ σε 500 €/στρ με τελικό στόχο τα 1200 €/στρ του Ισραήλ και τα 1800 €/στρ της Ολλανδίας. Οι ταμιευτήρες θα ρυθμίσουν  τις ροές νερού και θα αποτρέψουν καταστροφές από πλημμύρες. Οι καταστροφές  του Ιανού θα ήταν πολύ μικρότερες αν υπήρχαν τα φράγματα στον Ενιπέα και στο Μουζάκι (Πάμισος). Θα δημιουργούνταν αποθέματα νερού για περιόδους ξηρασίας που αναμένονται με τη κλιματική αλλαγή. ΟΙ αρδεύσεις στις πεδιάδες θα  αμβλύνουν τους καύσωνες που επίσης αναμένονται καθώς οι καλλιέργειες περιορίζουν τη θερμοκρασία.  Η αντικατάσταση των γεωτρήσεων με επιφανειακά νερά θα μειώσει την κατανάλωση ενέργειας για την άντληση νερού (εκτιμάται στη Θεσσαλία κατανάλωση 700 GWe κάθε χρόνο).

Θα συμφωνήσουμε ότι οι ταμιευτήρες αλλοιώνουν το περιβάλλον καθώς εξαφανίζουν όμορφες κοιλάδες. Αν δούμε όμως το ταμιευτήρα Πλαστήρα θα δούμε ότι δημιουργούν πανέμορφα περιβάλλοντα και βιότοπους  με μεγάλη τουριστική αξιοποίηση.

Ποια είναι η άποψη των συγγραφέων του κειμένου; Ότι είναι προτιμότερο να χύνονται στο Ιόνιο πέλαγος κάθε χρόνο 4 δις κ.μ νερού; Αφού χρησιμοποιηθούν περίπου 1 δις κ.μ για της ανάγκες της Αιτωλοακαρνανίας (μήπως και εκεί πρέπει να σταματήσουμε τις αρδεύσεις για να πάει όλο το νερό στο Ιόνιο); Αυτό τους ενδιαφέρει; Αυτό υποστηρίζουν; Τι προτείνουν για την οικολογική καταστροφή του Πηνειού και των υπόγειων υδροφορέων της Θεσσαλίας με έλλειμα 3 δις κ.μ σύμφωνα με τα ΣΔΥ ; Προτείνουν να σταματήσουμε να καλλιεργούμε τη πεδιάδα με αρδευόμενές καλλιέργειες; Και πως θα ζήσουμε; Ή να συνεχίσουμε να ποτίζουμε μέχρι ότου η άρδευση με τα υφάλμυρα νερά θα καταστρέψει τη εύφορη πεδιάδα και ερημώσει η Θεσσαλία; Αυτό θέλουν; Ας το πουν στους πολίτες της χώρας και της Θεσσαλίας και να δούμε τι θα γίνει όταν πούμε το ψωμί ψωμάκι. Περιμένουμε να μάθουμε τις θέσεις τους έξω από συνθήματα. Να ακούσουμε με επιχειρήματα πως θα ζήσουν οι πολίτες αυτής της χώρας. Γιατί είναι εύκολο να λες όχι. Το δύσκολο είναι να προσφέρεις δυνατές λύσεις. 

Το πολιτικό σύστημα  της χώρας οφείλει να  πάρει θέση στο θέμα. Οι υπεκφυγές των  κομμάτων και η αποφυγή να τεθούν τα θέματα είναι χαρακτηριστικές.  Μήπως μια συζήτηση στη βουλή  θα βοηθούσε να τεθούν τα θέματα και να αναπτυχθεί ένας μεσο- μακρο-  πρόθεσμος σχεδιασμός  για τη διαχείριση των υδάτων της χώρας ευρύτερα και της Θεσσαλίας ειδικότερα και το μέλλον του πρωτογενούς τομέα της χώρας; Κυρίως να γίνει ξεκάθαρο στους πολίτες πως το πολιτικό σύστημα βλέπει το μέλλον της χώρας.

*Γέμτος Φάνης, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,

*Γιαννακός Κώστας, Πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας